Poradnik terapeutyczny. Odcinek 7: O przebiegu i efektach terapii psychodynamicznej

Terapia psychodynamiczna – komu może być potrzebna?

2024-02-15 (ostatnia aktualizacja: 2024-03-13)
Psychoterapia psychodynamiczna to odświeżona wersja matki psychoterapii, czyli psychoanalizy. Opisujemy jej techniki i zastosowania.

Na czym polega terapia psychodynamiczna?

Nurt psychodynamiczny to jeden z najpopularniejszych nurtów w psychoterapii. Opiera się na założeniu, że towarzyszące emocje, zachowania i relacje są kształtowane poprzez doświadczenia z przeszłości oraz ukryte mechanizmy psychiczne. Podejmowana terapia psychodynamiczna koncentruje się wokół rozpoznania i zidentyfikowania podświadomych procesów psychicznych oraz ich wpływu na obecne życie pacjenta.

Nurt psychodynamiczny bazuje na założeniach teorii psychoanalitycznej S. Freuda. To właśnie on wprowadził do psychologii pojęcie nieświadomości. Terapia psychodynamiczna to szybsza i bardziej skoncentrowana na efektach wersja psychoanalizy.

Podczas sesji terapeutycznej pacjent analizuje swoje myśli, emocje, zachowania oraz relacje między nimi w teraźniejszości a przeszłości.

Terapia psychodynamiczna – dla kogo?

Tę formę terapii powinny wybrać osoby, które doświadczają zaburzeń:

  • lękowych (w szczególności traum),
  • depresyjnych i nastroju,
  • odżywiania.

Psychoterapia psychodynamiczna jest przydatna dla osób z syndromem DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików) oraz przeżywających jakiegoś rodzaju traumę, a także dla tych, którzy borykają się z problemem związanym z samooceną.

Jak dla każdego typu terapii, ciągle badana jest jej skuteczność i porównywana z innymi metodami. Poniżej przedstawiamy dla jakich chorób najlepiej sprawdza się terapia psychodynamiczna.

Porównanie zobrazowane poniżej zostało przeprowadzone przez zespół niemieckich naukowców w pracy "Psychodynamic Therapy: As Efficacious as Other Empirically Supported Treatments? A Meta-Analysis Testing Equivalence of Outcomes" z 2017 roku.

Znajdź psychoterapeutę psychodynamicznego

Tutaj znajdziesz certyfikowanych psychoterapeutów w nurcie psychodynamicznych

Rozpocznij terapię z psychoterapeuta psychodynamicznym
Znajdź przyczyny i powody swoich problemów
Naucz się z nimi radzić
Poradzisz sobie ze swoimi problemami!
Baza terapeutów psychodynamicznych

Jak na nie patrzeć? Na bladoróżowym tle, dla każdego zaburzenia wskazana jest miara skuteczności terapii. Jeśli kropka jest na prawo od 0 po środku, to znaczy że psychoterapia psychodynamiczna była w tym badaniu skuteczniejsza niż psychoterapia do której była porównywana. Jeśli jest na lewo, to była mniej skuteczna. Wielkość kropki odzwierciedla liczbę przebadanych osób - im więcej, tym bardziej można ufać wynikom.

Na różowo zaznaczyliśmy badania w których psychodynamiczna terapia została uznana za bardziej skuteczną niż terapie alternatywne. W ten sposób łatwiej czytać wykres.

Terapia psychodynamiczna: skuteczność dla różnych zaburzeńSkuteczność terapii psychodynamicznej wacha się od badania do badania i od zaburzenia do zaburzenia - nie ma jasnych odpowiedzi


Wygląda na to, że terapia psychodynamiczna może być skuteczna dla:

  • depresji poporodowej
  • ciężkiej depresji (według badania Driessena, aczkolwiek badanie Connolly'ego o tej samej liczbie uczestników sugeruje że CBT jest lepsze)
  • lęku społecznego według małego badania Bogelsa - aczkolwiek istotnie większe badanie Leichesringa zaprzecza tym wynikom
  • uzależnienia od opiatów (heroina i podobne jej narkotyki)
  • osobowości borderline
  • innych zaburzeń osobowości z klastra C (unikające, zależne, OCD)

Mimo tego, że często wymienia się zaburzenia odżywiania jako zaburzenie, na które psychoterapia psychodynamiczna ma dobry wpływ, powyższe badania tego nie wywołały. Pamiętaj, że oczywiście jest to statystyczny wynik i niekoniecznie oznacza, że jeśli masz bulimię, to terapia psychodynamiczna na pewno Ci nie pomoże, ale jest na to duża szansa.

Jak przebiega terapia psychodynamiczna?

Fundamentalnym narzędziem w terapii jest rozmowa. Psychoterapeuta psychodynamiczny może też sięgać po inne techniki bądź ćwiczenia; ostatecznie przebieg terapii jest indywidualnie dostosowywany do pacjenta i trudności, z jakimi się mierzy.

W czasie sesji pacjent uczy się identyfikować powtarzające się wzorce zachowań i relacji, które mogą być trudne do racjonalnego zrozumienia. Razem z terapeutą bada doświadczenia emocjonalne, które mogły być powodem przeżywanych trudności. W zależności od potrzeby, pacjent uczy się przeżywać żałobę, wychodzić z traumy, przejmować odpowiedzialność za własne życie bądź poprawiać relacje zarówno z samym sobą, jak i z innymi, poprzez zrozumienie i akceptację własnych emocji i potrzeb.

Psychoterapeuta psychodynamiczny w czasie spotkań często sięga po różne techniki pracy, jak:

  • wolne skojarzenia,
  • analiza snów,
  • analiza oporu
  • analiza przeniesienia.

Dzięki temu pacjent ma szansę zrozumieć przyczyny trudności, z jakimi się zmaga, a w konsekwencji lepiej zrozumieć siebie i dotykające go problemy. Poniżej opisujemy każdą z tych technik. Są jednak one rzadko stosowane w czystej formie w psychoterapii, jako że są już używane jako dosyć przestarzałe.

Narzędzie psychoterapii psychodynamicznej: Wolne skojarzenia

Wolne skojarzenia to kluczowa metoda w psychoanalizie, którą zaproponował Zygmunt Freud na początku swojej kariery. Ta technika zakłada, że pacjent powinien mówić wszystko, co przychodzi mu do głowy na określony temat, bez samokrytyki czy oceniania swoich myśli jako niestosowne, bezsensowne czy niezwiązane z tematem. Może to dotyczyć np. pomyłki językowej, szczegółu z jakiegoś snu, czy też jakiegoś innego doświadczenia. Celem jest wyrażenie myśli w sposób ciągły, tworząc łańcuch skojarzeń. W trakcie analizy okazuje się, jak te pozornie losowe myśli łączą się z głównym tematem.

Ten proces wymaga od pacjenta pewnego rodzaju wysiłku, by przełamać wewnętrzne opory i umożliwić wyrażenie myśli, które zazwyczaj są wypierane z świadomości. Celem jest uwolnienie tych ukrytych myśli i uczuć, co ma pomóc w lepszym zrozumieniu siebie i swoich problemów.

Wolne skojarzenia: przykład

Przykład wolnych skojarzeń mógłby wyglądać tak:

Zadany temat: Ciemny pokój

  1. Ciemność - strach przed tym, co niewidoczne, lęk przed samotnością.
  2. Szafa - wyobrażenie potworów ukrywających się w środku, dziecięce przekonanie, że coś tam jest.
  3. Burza - odgłosy grzmotów, które nasilają strach, uczucie bezradności.
  4. Lampka nocna - poczucie bezpieczeństwa, jedyna obrona przed mrokiem.
  5. Krzyki - kłótnie rodziców słyszane nocą, poczucie niepokoju i niezrozumienia.
  6. Samotność - brak kogoś bliskiego, komfortu i wsparcia w ciemności.
  7. Koszmary sennne - powracające złe sny, z których trudno się obudzić.
  8. Chowanie się pod kołdrą - próba stworzenia bezpiecznej przestrzeni, ucieczka przed rzeczywistością.
  9. Bicie serca - przyspieszony puls, który wzrasta wraz z rosnącym lękiem.
  10. Poranek - ulga, że wszystko minęło, ale obawa przed kolejną nocą.

W tym przypadku, każda myśl prowadzi do kolejnej, tworząc łańcuch skojarzeń, który może być dalej rozwijany i analizowany. Ważne jest, by nie oceniać i nie krytykować przychodzących myśli, lecz po prostu pozwolić sobie na ich swobodny przepływ.

Narzędzie psychoterapii psychodynamicznej: Analiza snów

Analiza snów, czyli próba zrozumienia, co nasze sny oznaczają, to coś, co ludzie robili od zawsze, często uważając sny za sposób komunikacji z bogami. Pierwszy raz ktoś zebrał i opisał metody interpretacji snów już w II wieku n.e. – zrobił to Artemidor. Temat wrócił na tapetę dzięki Sigmundowi Freudowi w XIX wieku. Freud zauważył, że nasze sny często pokazują, co się dzieje w naszej głowie poprzez cztery kluczowe mechanizmy:

  • Kondensacja: kiedy jeden element snu reprezentuje kilka różnych pomysłów lub myśli.
  • Przesunięcie: kiedy prawdziwe, emocjonalne znaczenie czegoś w śnie jest ukryte pod zastępczą formą.
  • Reprezentacja wizualna: kiedy myśl zamienia się w obraz.
  • Symbolizm: kiedy jakiś symbol w śnie zastępuje prawdziwą osobę, ideę, czy akcję.

Freud wierzył, że te mechanizmy pokazują, jak nasz wewnętrzny konflikt między różnymi częściami naszej psychiki (id, ego, superego) manifestuje się w snach

Nurt psychodynamiczny: Analiza snówObrazy Salvadora Dali były inspirowane interpretacją snów Freuda

Narzędzie psychoterapii psychodynamicznej: Analiza przeniesienia

Analiza przeniesienia to technika, gdzie pacjent zaczyna odczuwać wobec terapeuty uczucia, które wcześniej miał do kogoś ważnego w swoim życiu, często będącego źródłem konfliktu emocjonalnego. To jakby przenoszenie starych emocji na nową osobę. Najczęściej pacjenci mogą "widzieć" w terapeucie swoich rodziców lub partnerów. Przeniesienie może być pozytywne, czyli pełne uczuć takich jak miłość czy przyjaźń, albo negatywne, kiedy dominuje złość czy żal. Terapeuta wtedy stara się pomóc rozpoznać, do kogo naprawdę te uczucia są skierowane i skąd się wzięły.

Ważne jest też, aby terapeuci mieli na uwadze możliwość przeciwprzeniesienia, czyli kiedy to oni zaczynają przenosić swoje uczucia na pacjenta. Dlatego ważne jest, by terapeuci sami przeszli przez proces psychoanalizy, aby umieli rozpoznawać i zarządzać własnymi emocjami i reakcjami podczas pracy z pacjentami. To pomaga im unikać nieświadomego wpływania na terapię własnymi problemami..

Narzędzie psychoterapii psychodynamicznej: Analiza oporu

Analiza oporu to technika używana gdy w rozmowie z terapeutą dotykasz tematu, który wydaje się dla ciebie niekomfortowy lub który chcesz omijać. Może się to objawiać przez zmianę tematu, bagatelizowanie problemu, czy nawet unikanie rozmowy na dany temat. To dla terapeuty sygnał, że właśnie dotknął ważnej kwestii, którą mogą kierować pewne ukryte przyczyny, czasem nawet nieświadome dla Ciebie. Opor możemy zauważyć nie tylko w słowach, ale też w działaniach, jak choćby spóźnianie się na sesje terapeutyczne czy ich pomijanie. Więc, jeśli znajdziesz się w sytuacji, gdy znów spóźnisz się do pracy, może warto się zastanowić, czy to nie jest sygnał, że coś ci w niej nie odpowiada.

Ile trwa psychoterapia psychodynamiczna?

Terapia psychodynamiczna jest zazwyczaj procesem długoterminowym, który może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Czas trwania zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz problemów, z którymi się boryka. Regularne sesje terapeutyczne odbywają się zazwyczaj raz lub dwa razy w tygodniu.

Jakie są efekty psychoterapii psychodynamicznej?

Wspomniana już wcześniej poprawa relacji z innymi i zrozumienie własnego „ja” to tylko niektóre z korzyści, jakie może przynieść psychoterapia psychodynamiczna.

Poprzez zrozumienie swoich nieświadomych procesów psychicznych oraz relacji między przeszłością a teraźniejszością, pacjent może osiągnąć większą samoświadomość, skuteczniej radzić sobie ze stresem i zyskać większą pewność siebie. Lepiej radzi sobie z wyzwaniami codzienności i odnosi sukcesy w komunikacji interpersonalnej.

Warto podkreślić, że terapia psychodynamiczna wymaga zaangażowania i otwartości ze strony pacjenta – wówczas może przynieść znaczące korzyści, szczególnie jeśli osoba zgłaszająca się na psychoterapię poszukuje głębszego zrozumienia siebie i swoich problemów emocjonalnych.

Co o terapii psychodynamicznej twierdzą terapeuci [przykłady]

Psychoterapia psychodynamiczna jest widziana jako jeden z popularniejszych kierunków w ostatnich latach. Dzięki jej elastyczności, może być dostosowana do indywidualnych potrzeb i celów pacjenta.

Psychoterapeuci wskazują, że nurt psychodynamiczny jest skutecznym narzędziem pozwalającym na odkrycie i zrozumienie nawet bardzo głęboko zakorzenionych powodów trudności i problemów. Jednak, aby terapia przynosiła rezultaty, musi być – jak już wcześniej wspomniano – dopasowana do pacjenta.

Jedna z psychoterapeutek MindMatch podkreśla, że ważne jest wsparcie specjalisty w budowaniu i umacnianiu relacji (m.in. między dziećmi a rodzicami), które są ważnym fundamentem. Istotne jest, by problemy przedstawiane przez pacjenta były skutecznie połączone z rzetelną wiedzą psychologiczno-psychoterapeutyczną terapeuty.

Inna specjalistka podkreśla, że w czasie spotkań psychoterapeutycznych niezwykle ważny jest autentyczny kontakt: przestrzeń do budowania relacji opartej na zaufaniu, otwartość oraz poczucie bezpieczeństwa.

Warto pamiętać, że psychoterapię powinien prowadzić tylko odpowiednio wykwalifikowany i doświadczony psychoterapeuta psychodynamiczny.

Psychoterapeuta psychodynamiczny – jak go znaleźć?

Podstawowym wykształceniem psychoterapeuty są ukończone studia magisterskie w zakresie nauk społecznych lub humanistycznych, najlepiej z psychologii. Kolejnym etapem kształcenia jest certyfikowane szkolenie trwające 4 lata, w czasie którego przyszły specjalista przechodzi praktyki zawodowe, superwizję czy własną terapię. Po zdaniu egzaminu otrzymuje certyfikat.

Prócz tego, warto zwrócić uwagę na doświadczenie psychoterapeuty w pracy z pacjentem, a także jego rozwój zawodowy – udział w szkoleniach, warsztatach i konferencjach dotyczących psychoterapii psychodynamicznej oraz innych powiązanych dziedzin.

Wykwalifikowany terapeuta będzie regularnie oceniał postępy pacjenta i dostosowywał terapię do jego potrzeb i celów. Powinien również wykazywać empatię i zrozumienie wobec pacjenta, tworząc atmosferę zaufania i akceptacji. Poczucie bezpieczeństwa i komfortu jest niezwykle ważne i sprzyja owocnemu przebiegowi terapii.

Odpowiednio wykwalifikowanych i doświadczonych psychoterapeutów można znaleźć w bazie MindMatch. Klikając w zakładkę Baza terapeutów wystarczy wpisać swoją lokalizację lub zaproponować formę spotkań online oraz wskazać nurt psychodynamiczny (lub inny). Warto też skorzystać z chatbotu, który na podstawie opisanych objawów i dolegliwości wskaże najlepszych specjalistów.

Terapia psychodynamiczna – wady i zalety

Psychoterapia psychodynamiczna jest dobrym narzędziem pomocnym w rozwijaniu umiejętności interpersonalnych oraz strategii radzenia sobie w codzienności, jednak dla niektórych pewne kwestie mogą stanowić trudność.

Terapia psychodynamiczna – zalety

Długotrwała i intensywna terapia psychodynamiczna może być odczuwana zarówno jako zaleta, jak i wada, w zależności od potrzeb pacjenta. Dla niektórych osób, proces eksploracji głębokich emocji i myśli może być bardzo pomocny, podczas gdy dla innych okazuje się zbyt wymagający. W takich sytuacjach zawsze należy szczerze porozmawiać z psychoterapeutą.

Taka eksploracja swojej podświadomości może być bardzo przydatna w przypadku traum. Psychoterapeuta prowadzi za rękę poprzez wspomnienia, pomaga je zrozumieć i przepracować.

Terapia psychodynamiczna – wady

Główną wadą jest brak natychmiastowych widocznych rezultatów. Efekty terapii psychodynamicznej mogą być mniej widoczne w krótkim okresie czasu w porównaniu z innymi podejściami terapeutycznymi, co może być frustrujące dla pacjentów oczekujących szybkich zmian.

W przypadku braku konkretnych traum, psychoterapia psychodynamiczna może zbyt przypominać szukanie dziury w całym - a nawet w ekstremalnych przypadkach do nadmiernego roztrząsania problemów, myśli, wypowiedzi i zachowań (swoich oraz osób dookoła). Może to istotnie utrudnić funkcjonowanie. W takich sytuacjach zdecydowanie bardziej polecane są terapie bardziej skoncentrowane na "tu i teraz" takie jak terapia poznawczo behawioralna, czy dialektyczno behawioralna.

Podsumowując, ten nurt może być skutecznym narzędziem terapeutycznym dla wielu, ale nie dla wszystkich. Ważne jest, by wybrać terapię, która najlepiej odpowiada potrzebom i preferencjom.

Terapia psychodynamiczna czy poznawczo-behawioralna?

Obok psychodynamicznej, terapia poznawczo-behawioralna jest kolejnym popularnym kierunkiem. Warto jednak poznać istotne różnice między tymi dwoma podejściami.

Przede wszystkim, terapia psychodynamiczna czerpie z konkretnych doświadczeń z przeszłości, podczas gdy terapia poznawczo-behawioralna skupia się na teraźniejszych wyzwaniach i problemach pacjenta. Co więcej, w terapii poznawczo-behawioralnej pacjent uczy się zauważać swoje negatywne myśli i pracuje nad zakwestionowaniem ich, tak by nie miały wpływu na postrzeganie siebie i rzeczywistości. W podejściu psychodynamicznym pacjent odkrywa nieuświadomione procesy, które wpływają na jego życie.

Zarówno terapia psychodynamiczna czy poznawczo-behawioralna mają na celu poprawę jakości życia pacjenta, zapanowanie nad lękami oraz naukę radzenia sobie z trudnościami na co dzień.

Zapraszamy do przeczytania następnego odcinka poradnika terapeutycznego o terapii uzależnień.

Terapia psychodynamiczna: źródła

  1. Jonathan Schedler: "The Efficacy of Psychodynamic Psychotherapy", University of Colorado Denver School of Medicine
  2. "Psychodynamic Therapy: As Efficacious as Other Empirically Supported Treatments? A Meta-Analysis Testing Equivalence of Outcomes" Christiane Steinert, Ph.D., Thomas Munder, Ph.D., Sven Rabung, Ph.D., Jürgen Hoyer, Ph.D., Falk Leichsenring, D.Sc.; 2017; Am J Psychiatry 174:10

FAQ - często zadawane pytania

Kto może potrzebować terapii psychodynamicznej?

Terapia psychodynamiczna jest przydatna dla osób borykających się z trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi, a także dla tych, którzy poszukują głębszego zrozumienia siebie i swoich relacji. Ten nurt może też okazać się skuteczny dla pacjentów, którzy czują się uwikłani w problemy z przeszłości. Pacjent może otrzymać skuteczną pomoc poprzez zbadanie przyczyn widocznych objawów i analizę swoich wewnętrznych konfliktów.

Na czym polega psychoterapia psychodynamiczna?

Terapia psychodynamiczna koncentruje się na analizie głęboko zakorzenionych emocji, konfliktów i doświadczeń, lecz – co ważne – z przeszłości, które mogą wpływać na aktualne myśli, uczucia i zachowania pacjenta. Głównym celem terapii jest zrozumienie nieświadomych procesów psychicznych i ich wpływu na życie. Ten nurt wskazuje na reakcje człowieka jako efekt ukrytych potrzeb i wewnętrznych mechanizmów. Podczas terapii analizowane są zarówno emocje i przeżycia pacjenta, jak i objawy fizyczne, co pozwala zrozumieć głębsze przyczyny konkretnych zachowań.

Jak wygląda sesja terapii psychodynamicznej?

Sesja psychoterapii psychodynamicznej na ogół odbywa się na żywo. Psychoterapeuta przede wszystkim rozmawia z pacjentem na temat jego problemów i stosuje techniki takie jak wolne skojarrzenia, analiza oporu, czy analiza snów.

Czy artykuł był dla Ciebie pomocny? Twoja opinia pomoże nam ulepszyć nasze treści
Co moglibyśmy poprawić? (opcjonalnie)
zdjęcie Piotr Kowalczyk autora postu o
Piotr Kowalczyk
Psycholog
Doświadczenie w psychologii zdobywałem w Niemczech (5 lat) i w Polsce (22 lata). Chcę dobrze poznać pacjenta - skupiamy się na tym aby dotrzeć do jego problemów w sposób, który nie wyrządzi mu/jej szkody.

Wypróbuj terapię psychodynamiczną

Znajdź psychoterapeutę psychodynamicznego
Baza terapeutów psychodynamicznych
Czytaj więcej:

X
Daj nam szansę pomóc Ci w znalezieniu najlepszego terapeuty
Opisz Twoją sytuację w minimum 60 znakach, a my pomożemy Ci znaleźć terapeutę dopasowanego do Twojego problemu
Już ponad 1250 osób skorzystało z naszej pomocy