Co to jest terapia uzależnień? Co obejmuje i ile trwa?

 Na czym polega terapia uzależnień?

Uzależnienia stanowią poważny problem, który dotyka coraz większą liczbę osób. Kluczowym narzędziem w walce z nałogami jest psychoterapia uzależnień, czyli skuteczne leczenie uzależnień pod okiem wykwalifikowanych specjalistów.

Terminem terapia uzależnień określa się kompleksowy proces leczenia, który ma na celu pomoc osobom uzależnionym (a także ich rodzinom) w przezwyciężeniu problemów związanych z nałogiem oraz przywróceniu równowagi psychicznej, emocjonalnej i społecznej. Korzystają z niej osoby borykające się z m.in. alkoholizmem, nikotynizmem, narkomanią czy hazardem.

Uzależnienie nie musi dotyczyć tylko wyżej wymienionych substancji. Wsparcia w formie leczenia potrzebują również osoby przejawiające uzależnienia behawioralne, tj. powtarzanie zachowań kompulsywnych nawet wbrew własnej woli. Może być ono szkodliwe, a nawet niebezpieczne. Przykładem jest uzależnienie od sportów ekstremalnych czy samookaleczania się.

Jak przebiega psychoterapia uzależnień w 5 krokach?

1. Diagnoza, ocena i motywacja. Pierwszym krokiem jest dokładna diagnoza i ocena problemu uzależnienia oraz jego konsekwencji dla zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego pacjenta. Na tym etapie u osoby uzależnionej wzbudza się motywację do podjęcia walki. Niejeden terapeuta uzależnień wskazuje, że najskuteczniejsza motywacja płynie z wnętrza – jest nią rodzina, hobby, kariera. Kluczowe jest, aby uzależniony znalazł ją w sobie (z pomocą terapeuty), by stawiać czoła trudnościom, jakie z pewnością się pojawią.
2. Indywidualne sesje terapeutyczne. Terapeuci pracują z osobami uzależnionymi indywidualnie, aby ci mogli zrozumieć przyczyny i mechanizmy ich uzależnienia oraz wypracować strategie radzenia sobie z pokusami.
3. Grupy wsparcia. Udział w grupach wsparcia umożliwia osobom uzależnionym dzielenie się doświadczeniami, uzyskanie wsparcia od innych osób pozostających w podobnej sytuacji oraz budowanie zdrowych relacji.
4. Terapia poznawczo-behawioralna. To rodzaj terapii, który koncentruje się na zmianie szkodliwych wzorców myślenia i zachowania związanych z uzależnieniem oraz na rozwijaniu zdolności radzenia sobie z trudnościami.
5. Wsparcie farmakologiczne. W niektórych przypadkach terapia uzależnień może obejmować stosowanie leków, które pomagają zmniejszyć objawy odstawienia czy kontrolować impulsy związane z nałogiem.

Trzeba podkreślić, że skuteczne leczenie uzależnień wymaga zaangażowania i współpracy ze strony osoby uzależnionej, jej najbliższych oraz terapeutów. Jest to proces czasochłonny i wymagający, ale dzięki profesjonalnemu wsparciu można osiągnąć trwałe efekty i odzyskać jakość życia bez nałogu.

Co się robi na terapii uzależnień?

W przebiegu leczenia uzależnień można wyróżnić 3 główne etapy: diagnozę i motywację, terapię podstawową i terapię pogłębioną.

Niekiedy, zanim rozpocznie się leczenie uzależnień, potrzebna jest detoksykacja (detoks) – odtrucie – z substancji uzależniających (alkoholu, narkotyków, leków) lub jeśli substancje te znajdują się w organizmie w stopniu stanowiącym zagrożenie dla zdrowia lub życia. Detoksykacja może być konieczna, aby umożliwić osobie uzależnionej pełne skorzystanie z terapii i leczenia uzależnienia, poprzez zmniejszenie objawów odstawienia i poprawę zdolności do funkcjonowania.

Diagnoza i motywacja

Podczas diagnozy i motywacji terapeuta uzależnień zbiera informacje na temat historii uzależnienia, zdrowia fizycznego i psychicznego, obecnych warunków życia oraz wsparcia społecznego. Jak już wspomniano, na tym etapie psychoterapeuta uzależnień pomaga także osobie uzależnionej zrozumieć konsekwencje jej nałogu oraz znaleźć motywację do podjęcia kroków w kierunku zmiany.

Dlaczego ryzyko utraty rodziny nie jest dobrą motywacją dla osoby uzależnionej? Nierzadko najbliższym wydaje się, że jeśli postawią ultimatum uzależnionemu grożąc odejściem, będzie to najlepsza motywacja do wyjścia z nałogu. Niestety, bardzo często rodzina, która zapewniała, że odejdzie, cały czas zostaje. Wskutek tego czynnik, który miał być motywatorem, traci wartość. Dlatego też terapeuci podkreślają skuteczność motywacji wewnętrznej u borykającego się z uzależnieniem.

Terapia podstawowa

Terapię podstawową, czyli kolejny etap w wychodzeniu z nałogu, prowadzi oddział terapii uzależnień lub prywatna poradnia uzależnień (w których jest dostępne takie leczenie). Opiera się na zajęciach indywidualnych z terapeutą oraz grupowych. Mają one służyć uświadomieniu pacjentowi, jakie skutki niesie ze sobą jego uzależnienie dla otoczenia i jakie konsekwencje może ponosić on sam.

Drugim celem jest wskazanie mu, jak bez używek może owocnie funkcjonować w społeczeństwie. Uzależniony poznaje więc nowe wzorce zachowań, które po zakończeniu terapii będzie mógł wdrożyć w życie.

Terapia pogłębiona

Osoby, które ukończyły terapię podstawową, biorą udział w terapii pogłębionej, która może odbywać się w trybie ambulatoryjnym. Terapia pogłębiona również obejmuje spotkania indywidualne i grupowe, jednak większy nacisk kładzie się na dostosowanie ich do indywidualnego stanu pacjenta.

Terapia pogłębiona może obejmować badanie traumy z przeszłości, pracę nad relacjami interpersonalnymi, eksplorację głębszych uczuć i myśli oraz rozwijanie bardziej złożonych strategii radzenia sobie z trudnościami życiowymi. Celem terapii pogłębionej jest nie tylko pokonanie problemu uzależnienia i utrzymanie abstynencji, ale także stworzenie fundamentów dla trwałych i głębokich zmian osobistych, lepszego życia i poprawy relacji z innymi.

Kiedy leczenie uzależnień jest konieczne? [6 oznak]

Po czym poznać uzależnienie i kiedy wymaga ono leczenia? Oto 6 oznak, które sugerują konieczność skorzystania z profesjonalnej pomocy w wyjściu z nałogu.

1. Trudności w ograniczeniu albo kontrolowaniu korzystania z substancji uzależniającej. Uzależniony nadmiernie i często przekracza własne limity, tracąc kontrolę nad swoim zachowaniem – czynnik uzależniający jest silniejszy.
2. Wzrost tolerancji na substancję. Osoba uzależniona może potrzebować coraz większych ilości substancji lub coraz częstszych zachowań uzależniających, by osiągnąć pożądany efekt. Może też doświadczać objawów odstawienia, gdy spożywanie substancji lub uzależniające zachowania zostaną ograniczone lub przerwane.
3. Zaniedbywanie obowiązków. Uzależniony może zaniedbywać obowiązki zawodowe, szkolne lub domowe oraz stracić zainteresowanie wcześniej lubianymi aktywnościami. 
4. Oddalanie się od znajomych. Borykający się z uzależnieniem zaniedbuje podtrzymywanie relacji z rodziną czy przyjaciółmi, burzy nawiązane relacje. 
5. Objawy fizyczne, zaburzające codzienne funkcjonowanie. Drżenie rąk, uczucie niepokoju, pocenie się, a także stany depresyjne, problemy ze snem, z pamięcią i koncentracją często towarzyszą uzależnieniu.
6. Bezskuteczne próby ograniczenia korzystania z substancji. Uzależniony może podejmować próby ograniczenia lub przerwania używania substancji lub wykonywania określonych zachowań, ale nie udaje mu się tego długotrwale utrzymać.

Pojawienie się tych objawów – utrata kontroli nad życiem, nieustanne krążenie myśli wokół tego, co uzależnia, wycofanie się z życia społecznego – powinno wzbudzić czujność i wskazać na konieczność skorzystania z profesjonalnego wsparcia.

Jak długo trwa wychodzenie z konkretnych nałogów?

Czas potrzebny na wyjście z nałogu może się różnić, jednak zawsze trzeba mieć na uwadze, że jest to proces długotrwały – zajmujący od kilku miesięcy do kilku lat.

Alkoholizm

Wychodzenie z alkoholizmu często rozpoczyna się wspomnianą wcześniej detoksykacją, czyli odtruciem alkoholowym. W zależności od stanu osoby oraz od stopnia jej uzależnienia detoksykacja może trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni.

Po zakończeniu detoksykacji rozpoczyna się terapia: indywidualna, grupowa, rodzinna, terapia poznawczo-behawioralna, wsparcie farmakologiczne. Ten etap zwykle trwa kilka miesięcy, choć może trwać dłużej, w zależności od sytuacji pacjenta.

Niezwykle ważne jest wsparcie po zakończeniu leczenia w utrzymaniu abstynencji oraz w prowadzeniu zdrowego stylu życia. Osoba uzależniona może korzystać z różnych form wsparcia, takich jak grupy wsparcia, spotkania AA (Anonimowych Alkoholików) czy terapia po zakończeniu leczenia.

Biorąc pod uwagę złożoność wychodzenia z alkoholizmu, wychodzenie z alkoholizmu może potrwać kilka lat.

Nikotynizm

Psychoterapia uzależnień od nikotyny to jedna z metod wychodzenia z tego nałogu obok m.in. lekoterapii (która może pomóc w łagodzeniu objawów odstawienia czy w zmniejszaniu pragnienia palenia). Niekiedy psychoterapeuta uzależnień łączy obie te metody, jednak zawsze zależy to od indywidualnej sytuacji pacjenta.

Podobnie, jak w przypadku alkoholizmu, terapię nierzadko zaczyna się od detoksykacji – eliminacji nikotyny z organizmu oraz na złagodzeniu objawów odstawienia. Czas trwania tego etapu jest podobny, jak w przypadku alkoholizmu.

Skuteczne leczenie uzależnień od nikotyny w formie terapii obejmuje sesje indywidualne, grupowe, rodzinne. Terapia i wsparcie psychologiczne mogą być kontynuowane przez kilka miesięcy lub dłużej, w zależności od indywidualnych potrzeb oraz postępów pacjenta.

Narkomania

Jak w powyższych przypadkach, również leczenie narkomanii zazwyczaj rozpoczyna się detoksykacją, trwającą ok. kilku tygodni. Następnym etapem jest terapia: stacjonarna (zamknięta) w ośrodku leczenia uzależnień narkotykowych, a później ambulatoryjna (dochodząca) – indywidualna oraz grupowa. Terapia zamknięta trwa średnio kilka tygodni, podczas gdy terapia dochodząca może zająć nawet do 2 lat.

Uzależnienie od hazardu

Wychodzenia z uzalenienia od hazardu rozpoczyna się pobytem w ośrodku zamkniętym, co zajmuje kilka tygodni – najczęściej od 4 do 8. W kolejnych miesiącach uzależniony podejmuje terapię behawioralną, którą prowadzi poradnia uzależnień, najczęściej znajdująca się w pobliżu miejsca zamieszkania. Wskazuje się, że optymalnym czasem leczenia hazardu jest okres 12 miesięcy, jednak ostatecznie zależy to od stanu uzależnionego.

Co pomaga utrzymać stan wyjścia z nałogu?

Należy pamiętać, że uzależnienie trwa do końca życia. Nie da się z niego całkowicie wyleczyć – pomimo osiągnięcia abstynencji i okresu trwałej poprawy, istnieje ryzyko nawrotu uzależnienia, nawet po wielu latach trzeźwości. Terapia pozwala jednak w uzyskaniu kontroli nad uzależnieniem i świadomości jego istnienia oraz poprawy jakości życia pod warunkiem podejmowania odpowiednich kroków:

• regularnego uczestnictwo w terapii,
• korzystania z dostępnych form wsparcia,
• utrzymywania zdrowych nawyków,
• świadomego unikania sytuacji oraz środowisk, które mogą prowadzić do nawrotu uzależnienia.

Ciągłe dążenie do poprawy i świadome podejmowanie decyzji to klucz do prowadzenia satysfakcjonującego życia.

Jak wygląda dzień na odwyku?

Wracając do pierwszego etapu wychodzenia z uzależnienia – detoksykacji – warto wiedzieć, jak przebiega typowy dzień dla przeżywających fizyczne i psychiczne odtruwanie organizmu z substancji uzależniających.

Przebywając w ośrodku zamkniętym, dzień rozpoczyna się śniadaniem: niektórzy wykorzystują poranek na indywidualne czytanie, medytację lub modlitwę. Następnie do godzin popołudniowych prowadzone są zajęcia terapeutyczne – grupa wsparcia, warsztaty terapeutyczne, treningi, relaksacja i rekreacja, czas na aktywność fizyczną. Czasem na odwyku przewidziane są także sesje terapii indywidualnej, podczas których osoba uzależniona może pracować nad swoimi osobistymi celami i problemami z terapeutą. W ciągu dnia przewidziane są również przerwy na odpoczynek.

Niektóre ośrodki pozostawiają niedzielę jako dzień wolny, który pacjent może przeznaczyć na czytanie, medytowanie, rozmowy z innymi, korzystanie z udogodnień ośrodka. Ma to na celu naukę wartościowej i samodzielnej organizacji czasu.

To ogólny plan, jaki może panować na odwyku – każda placówka może wprowadzać własne zasady oraz dostosowywać harmonogram do indywidualnej sytuacji pacjenta.

Jaki jest koszt terapii uzależnień?

Psychoterapia uzależnień może być prowadzona bezpłatnie, jeśli pomocy udziela poradnia uzależnień posiadająca kontrakt z NFZ.

Leczenie uzależnień prowadzą też prywatne ośrodki funkcjonujące w całej Polsce (np. terapia uzależnień Warszawa). Ceny różnią się w zależności od rodzaju terapii, długość trwania, kwalifikacji terapeuty oraz lokalizacja poradni. Doba detoksykacji (alkoholowej, narkotykowej lub lekowej) kosztuje ok. 1000 zł. 4-tygodniowa terapia stacjonarna zamknięta to koszt ok. 8 000 - 10 000 zł: konsekwentnie przy 8 tygodniach leczenia cena wzrasta dwukrotnie. Terapia dzienna (otwarta) jest tańsza nawet o kilka tysięcy złotych.

Warto wiedzieć, że poszczególne placówki mają własne cenniki. Również czas trwania terapii jest różny, w zależności do stanu, w jakim znajduje się uzależniony.

Poradnia uzależnień a cena: Najczęściej w koszt terapii wliczony jest dostęp do urozmaiceń, jakie oferuje placówka, a które mogą pomóc w wyjściu z nałogu. Przykładowe z nich to: basen, stadnina koni czy strefy sportowe. Poradnia uzależnień może też uwzględniać indywidualny plan żywieniowy.

MindMatch to platforma, gdzie można znaleźć wykwalifikowanych psychoterapeutów, terapeutów i innych specjalistów, którzy dzięki skutecznej diagnozie i pracy poprawią jakość Twojego życia. Możliwa jest terapia uzależnień Warszawa i szereg innych miast, a także terapia online. Wystarczy skorzystać z chatbotu lub wejść w zakładkę Baza terapeutów. Zadbaj o swoje zdrowie!

FAQ - często zadawane pytania

Czy jadąc na odwyk trzeba być trzeźwym?

Stan trzeźwości jest wymaganiem do tego, by zostać przyjętym na odwyk. Jeśli u potencjalnego pacjenta stwierdzi się pozostawanie w nietrzeźwości, nie zostaje on przyjęty na odwyk.

Ile zajmuje skuteczne leczenie uzależnień?

Długość terapii uzależnień może być różna dla każdej osoby, ponieważ zależy m.in. od rodzaju i stopnia uzależnienia, obecności współistniejących problemów psychicznych czy też wsparcia społecznego. Terapeuta uzależnień dobiera plan leczenia indywidualnie, zwykle zalecając regularne sesje terapeutyczne przez kilka miesięcy lub dłużej.