Jąkanie się [PRZYCZYNY I ĆWICZENIA].

Co to jest jąkanie się i jak jest częste?

Jąkanie się to zaburzenie mowy objawiające się ono powtarzaniem głosek, sylab lub słów oraz naturalnym przedłużaniem dźwięków. Jąkanie się może mieć zarówno fizyczne, jak i psychologiczne źródła i może istotnie pogorszyć odbiór wypowiedzi oraz poczucie pewności siebie.

Czy jąkanie się to choroba?

Jąkanie się nie jest uznawane za chorobę, ale może być objawem różnych chorób lub sytuacji stresowych. Może być objawem zaburzeń nerwicowych, choroby Parkinsona, czy też wywołane stresem i lękiem. 

Ile osób się jąka?

Stuttering Foundation podaje że aż 70 milionów ludzi na świecie, czyli prawie 1% całej populacji jąka się. Wśród nich znajduje się prezydent USA Joe Biden, a kiedyś Marilyn Monroe i Winston Churchill. Częściej jąkają się małe dzieci, które “szybciej myślą niż mówią” - to poniżej 8 roku życia zresztą większość osób zaczyna się jąkać (aż 85% poniżej 8 roku życia). Istotnie też częściej (aż 4 do 10 razy częściej od kobiet) jąkają się mężczyźni. Uważa się, że najczęściej to dotyka osób nieśmiałych, które przez jąkanie stają się jeszcze mniej śmiałe.

Ile osób w Polsce się jąka?

Szacuje się, że około 40 tysięcy Polaków jąka się (od 1 do 2 procent Polaków). Między innymi są to Jurek Owsiak, Łukasz Golec, Adam Michnik i Andrzej Gołota.

Co jest przyczyną jąkania się?

Za jąkaniem się stoją zazwyczaj problemy lingwistyczne, emocjonalne i fizyczne. Większość osób zaczyna jąkać się jako dzieci, ale może zdarzyć się że pod wpływem różnych wydarzeń jąkanie pojawi się też u dorosłych. Przyczyny jąkania u dorosłych i dzieci są zazwyczaj inne.

Przyczyny jąkania u dzieci.

Przyczyny jąkania się mogą być związane zarówno z czynnikami psychologicznymi, jak i fizycznymi. Niektóre z możliwych przyczyn to stres, lęk, urazy psychiczne, zaburzenia neurologiczne lub choroby. Czasem może być to też spowodowane zaburzeniami w mózgu, które powodują, że mózg za wolno wysyła sygnały, które są niezbędne do skurczów mięśni koniecznych do mowy.

Przyczyny jąkania: stres i problemy emocjonalne.

Jąkanie może być objawem nerwicy, nadmiernego stresu i lęków. Ujawnia się (w szczególności w przypadku dzieci) po przeżyciu ciężkiej traumy np. wypadku, prześladowania czy śmierci kogoś bliskiego.

Przyczyny jąkania: lingwistyczne.

Dzieci, które później uczą się mówić, częściej się jąkają. Uważa się że może być to wywołane “szybszym myśleniem niż mówieniem” - dziecko może mieć problem z wyrażeniem myśli i “zacinać się” na poszczególnych słowach.

Przyczyny jąkania: genetyczne lub naśladownictwo.

Częstą przyczyną jąkania (zwłaszcza małych dzieci) jest występowanie jąkania w rodzinie. Nie wiadomo do końca czy to geny (na przykład powodujący inny układ jamy ustnej) lub próba naśladowania innych osób przez dzieci powoduje jąkanie. Jako że jednak na tą drugą możesz wpłynąć, wiedz że dzieci uczą się mówić przez zwykłą obserwację i słuchanie. Będą mówić w taki sposób w jaki mówią osoby znajdujące się wokoło i korygować go o Twoją krytykę. Nie możesz karać lub krytykować dziecka za jąkanie, bo możesz je zestresować i pogłębić problem, ale wytłumacz mu że to nie jest sposób, w jaki ludzie się porozumiewają i postaraj się aby dziecko słyszało mniejszy udział zająknięć niż dotychczas.

Przyczyny jąkania: nieprawidłowe oddychanie.

Neurolodzy i logopedzi zauważyli, że za jąkaniem się mogą stać problemy takie jak nieprawidłowy wdech, asymetryczne oddychanie i skurcze strun głosowych lub języka i podniebienia.

Przyczyny jąkania u dorosłych

Do jąkania u dorosłych najczęściej prowadzą emocje. Stres może powodować “zacinanie” się na poszczególnych słowach. Długofalowy problem może wywołać “błędne koło” osoba jąkająca się, będzie się stresować żeby się nie zająknąć powodując jąkanie.

Jak mówić żeby się nie jąkać?

Może się zdarzyć, że masz przed sobą wystąpienie publiczne, egzamin albo po prostu bardzo ważną rozmowę. Stres w takich sytuacjach może jeszcze potęgować ryzyko jąkania. Poniżej przedstawiamy kilka propozycji radzenia sobie z jąkaniem.

1. Uwierz w siebie!
2. Powoli mów i zacznij od wydechu.
3. Zatrzymaj się, gdy zaczniesz się jąkać i powoli zacznij mówić od nowa.
4. Staraj się mówić lekko, używając niskiego, stonowanego tonu.
5. Mów powoli, mówienie szybciej może być przyczyną jąkania.
6. Nie przerywaj sobie, gdy zaczniesz się jąkać. Powoli wydech i mów dalej.
7. Używaj różnych krótkich zdań i pytań, aby uniknąć jąkania.
8. Mów zrelaksowany i pozwól sobie na błędy.
9. Unikaj zadawania sobie pytań podczas mówienia.
10. Skup się na przekazaniu swojej wiadomości - nie skupiaj się na swoim jąkaniu.
11. Przed rozpoczęciem mówienia poświęć kilka sekund na wyciszenie się i głęboki wdech.
12. Przed wypowiedzeniem dłuższego zdania zastanów się, co chcesz powiedzieć.
13. Zwolnij tempo mówienia.
14. Nie przerywaj swojej wypowiedzi.
15. Staraj się zachować spokój i skoncentrować na tym, co chcesz powiedzieć.

Czy można przestać się jąkać?

Jak najbardziej, jeszcze jak! Jąkanie jest zazwyczaj skutkiem stresu, lęku i niepewności, a te emocje można kontrolować i eliminować. Czasem, choć bardzo rzadko przechodzi samo oraz istnieje wiele różnych technik, które pomagają w przezwyciężeniu jąkania i dają nadzieję na poprawę. Mogą one obejmować terapię werbalną, terapię werbalno-behawioralną, samokontrolę, terapię komunikacyjną, relaksację i wiele innych. 

Jak wyleczyć się z jąkania (dzieci i dorośli)?

Jąkanie jest zaburzeniem mowy, które wymaga interwencji specjalisty. Najskuteczniejszym sposobem leczenia jąkania jest terapia behawioralna z elementami werbalnymi i fizycznymi. Terapia ta może obejmować ćwiczenia oddechowe, relaksację i trening mowy. Można także skorzystać z terapii poznawczo-behawioralnej, która pomaga lepiej zarządzać stresem związanym z jąkaniem.

Leczenie jąkania dzieci

Najważniejszym elementem skutecznej terapii jąkania u dzieci są wspierający rodzice. Jąkania nie da się wyleczyć karcąc, czy zasypując uwagami i poleceniami. Jednak oczywiście to nie wszystko. Kluczem do sukcesu w terapii jest odpowiedni logopeda. Terapia rodziny skupia się na poprawieniu samopoczucia dziecka i podniesieniu jego samooceny. Starszym dzieciom często pomagają też ćwiczenia logopedyczne i psychoterapeutyczne, trening negatywny, relaksacja, psychoanaliza, psychoterapia treningowa, psychoedukacja rodziców i psychodrama.

Leczenie jąkania dorosłych

Aby wyleczyć jąkanie, ważne jest, by zdiagnozować sytuację, w których problem z mówieniem się nasila. Osoba próbująca sobie z tym poradzić powinna ćwiczyć swoją mowę, wolne wypowiadanie pojedynczych słów i zdań, a także wydłużać sylaby i głoski.

Do jakiego lekarza z jąkaniem?

W przypadku problemów z jąkaniem, najlepiej skonsultować się z logopedą lub foniatrą. Logopeda pomoże w diagnozowaniu i leczeniu problemów z mową, a foniatra skupi się na diagnozowaniu i leczeniu problemów z oddychaniem, które często stoją za problemami z mową. W pierwszej kolejności skontaktuj się z logopedą. Przekieruje Cię on do foniatry, jeśli będzie taka potrzeba.

Jak długo trwa leczenie jąkania?

Leczenie jąkania trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu miesięcy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby i od postępów pacjenta. Jednak nawet po zakończeniu leczenia, należy regularnie ćwiczyć, aby utrzymać zdobyte umiejętności. Leczenie jąkania dorosłych na ogół trwa dłużej niż leczenie jąkania dzieci.

Jakie ćwiczenia na jąkanie?

1. Pracuj nad swoją wypowiedzią! Poniżej przedstawiamy kilka propozycji pomocnych w jąkaniu ćwiczeń:
2. Ćwiczenia oddechowe: Wykonywanie głębokich wdechów i wydechów, zatrzymywanie oddechu na kilka sekund i powtarzanie tego kilka razy.
3. Ćwiczenia wymowy: Powtarzanie wyrazów lub zdań, które są trudne do wymówienia, np. „wyemancypowany” lub “chrząszcz” lub zdań z trudnymi do wymówienia słowami, np. „Król Karol kupił korale królowej Karolinie”.
4. Ćwiczenia rozluźniające: Wykonywanie ćwiczeń relaksacyjnych, takich jak rozluźnianie mięśni twarzy, szyi i ramion.
5. Ćwiczenia z innymi: Rozmawianie z kimś, kto nie jest językowo zorientowany, np. zwierzęciem lub dzieckiem albo wspierający i nie wywołujący dodatkowego stresu dla Ciebie.
6. Ćwiczenia wizualne: Oglądanie sobie w lustrze, jak mówi się trudnymi słowami.

Jak rozmawiać z osobą jąkającą się?

Za jąkaniem się często stoi stres. Rozmawiając z osobą jąkającą się przede wszystkim nie powoduj, że będzie stresowała się jeszcze bardziej. Poniżej sposoby, które mogą sprawić, że osoba jąkająca się będzie się czuła bardziej komfortowo.

1. Uważnie słuchaj i czekaj, aż osoba skończy swoją wypowiedź, nawet jeśli trwa to dłużej niż zwykle.
2. Uśmiechnij się i mów powoli, grzecznie i stanowczo.
3. Nie wywieraj presji
4. Staraj się nie przerywać ani nie wtrącać się w jej wypowiedź.
5. Staraj się zachęcać do rozmowy, zadając pytania i dostarczając ciekawych tematów do dyskusji.
6. Jeśli to możliwe, włącz się do dyskusji, aby pokazać osobie, że jej wypowiedź jest ważna.

FAQ - często zadawane pytania

Dlaczego 3 letnie dziecko zaczęło się jąkać?

Jąkanie u dzieci jest bardzo złożonym zjawiskiem i może mieć wiele przyczyn. Zazwyczaj jest spowodowane stresem, lękami lub problemami emocjonalnymi. Mogą też występować problemy fizyczne, takie jak zaburzenia mowy, dysfunkcje w narządach mowy lub problemy neurologiczne. Aby ustalić przyczynę jąkania u dziecka należy skonsultować się z logopedą.

Czy moje dziecko się jąka?

Wyróżnia się 3 stopnie jąkania: łagodny, umiarkowany, znaczny i głęboki. Przy łagodnym jąkaniu dziecko nie ma blokady lęku przed mówieniem, a pauzy w wypowiedzi trwają nie dłużej niż jedną sekundę i dotyczą maksymalnie 5% wyrazów. Przy umiarkowanym stopniu pauzy są dłuższe i dotyczą do jednej czwartej wyrazów. Czasem pojawiają się też skurcze twarzy. Przy głębokim stopniu jąkania pauzy trwają ponad 5 sekund i dziecko jąka się przy więcej niż 25% słowach. Przy głębokim stopniu jąkania, istotnie trudniej już się jest dziecku porozumiewać.

Czy jąkanie samo przechodzi?

Większość cioć i babć powie “Po co do logopedy? Jąkanie samo przejdzie!”. Chcą dla ciebie i Twojego dziecka jak najlepiej - nie chcą Ciebie ani dziecka stresować. Niestety jednak badania pokazują, że nieleczone albo nawet delikatnie korygowane jąkanie na ogół nigdy nie przechodzi. Uważa się, że jeśli objawy nie znikną do pierwszych 3-5 miesięcy, szansa ich samoistnego wygaśnięcia istotnie spada.