Urojenia i schizofrenia: jakie są przyczyny i czynniki ryzyka?

Urojenia 

Urojenia to pojęcie psychiatryczne oznaczające fałszywe przekonanie, które jest silnie utrzymywane przez osobę, pomimo braku rzeczywistych dowodów lub logicznych argumentów. Urojenia mogą być różnego rodzaju, takie jak przekonanie o byciu śledzonym, prześladowaniem, nadprzyrodzonych mocach itp. Są one częstym objawem różnych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia.

Według różnych statystyk, od 50 do 80% osób z tym zaburzeniem ma urojenia. Urojenia mogą również występować w innych zaburzeniach, takich jak zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia paranoiczne, a nawet depresja.

Przyczyny powstawania urojeń

Przyczyny powstawania urojeń są złożone i mogą być wynikiem interakcji różnych czynników. W przypadku urojeń, które są objawem zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe, przyczyną ich powstawania może być zaburzenie neurobiologiczne, takie jak zmiana w poziomie neuroprzekaźników czy zmiana w strukturze mózgu. 

Urojenia mogą być również wynikiem zaburzeń osobowości, takich jak skłonność do paranoi czy skłonność do urojeń.

Czynniki psychologiczne, takie jak trauma, stres, a także niektóre doświadczenia z dzieciństwa, mogą również przyczyniać się do powstawania urojeń. 

W przypadku urojeń, które są objawem zaburzeń somatoformicznych, przyczyną może być trudności w radzeniu sobie z emocjami, trudności w komunikacji z innymi lub trudności w rozwiązywaniu problemów.

Rodzaje urojeń i ich charakterystyka

Istnieje wiele różnych rodzajów urojeń, które mogą być podzielone na kilka głównych kategorii. 

• Urojenia prześladowcze, zwane również urojeniami persekutywnymi, to przekonanie, że jest się śledzonym, prześladowanym lub zagrożonym przez konkretną osobę lub grupę osób. Osoby z urojeniami prześladowczymi mogą twierdzić, że są szpiegowane przez służby specjalne, rząd, wrogie grupy lub nieznajome osoby, że ich telefony są podsłuchiwane, że ich mieszkanie jest inwigilowane, że są nękane przez nieznajomych lub że ich życie jest zagrożone. Urojenia prześladowcze są najczęściej spotykane w przebiegu schizofrenii paranoidalnej, zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych oraz zaburzeniach paranoicznych.

• Urojenia ksobne, również zwane urojeniami osobowościowymi, to przekonanie, że jest się inną osobą, niż się jest rzeczywiście. Osoby z tymi urojeniami mogą twierdzić, że są kimś innym, na przykład znanym celebrytą lub postacią historyczną, lub że ich ciało jest kontrolowane przez zewnętrzne siły lub że ich ciało jest zmienione.

• Urojenia nihilistyczne, to przekonanie, że świat, rzeczy, ludzie, których się zna, są pozbawione sensu, wartości, istoty, rzeczywistości lub że samego siebie nie ma, nie istnieje lub jest pozbawione wartości. Osoby z tymi urojeniami mogą twierdzić, że nic nie ma znaczenia, że nic nie ma wartości, że nie istnieje rzeczywistość, że nie ma Boga lub że są martwi, pozbawieni ciała, itp.

• Urojenia somatyczne (również zwane urojeniami cielesnymi lub somatyzacyjnymi) to przekonanie, że cierpi się na jakąś chorobę fizyczną, bez występowania jakichkolwiek medycznych dowodów na jej istnienie. Urojenia somatyczne mogą dotyczyć różnych części ciała, takich jak skóra, układ trawienny, układ krwionośny, układ hormonalny itp. Osoby z tymi urojeniami mogą skarżyć się na różne dolegliwości, takie jak bóle, zawroty głowy, duszności, problemy z trawieniem, itp. Urojenia somatyczne są częstym objawem różnych zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywnym (OCD) lub zaburzenia lękowym, a także u osób z depresją lub zaburzeniem somatoformicznym.. Często pojawiają się one u osób, które przeżywają silny stres lub traumę, i mogą być sposobem na radzenie sobie z tymi trudnymi emocjami.

• Urojenia kontroli to przekonanie, że ktoś lub coś kontroluje myśli, uczucia lub działania danej osoby. Osoby z urojeniami kontroli mogą twierdzić, że ich myśli są inwazyjne lub zmanipulowane przez zewnętrzne siły, takie jak rząd, służby specjalne, wrogie grupy lub istoty nadprzyrodzone. Mogą również twierdzić, że ich ciała są kontrolowane przez zewnętrzne siły, np. poprzez implanty lub mikrofalówki. Urojenia kontroli są najczęściej spotykane w przebiegu schizofrenii paranoidalnej. Wymagają specjalistycznego leczenia, które może obejmować terapię i leki psychotropowe.

• Urojenia wielkościowe lub wyższościowe, to przekonanie o posiadaniu nadzwyczajnych zdolności, bogactwa, wpływów, związków z ważnymi osobami, itp. Osoby z urojeniami często twierdzą, że są ważnymi osobami, takimi jak bohaterowie, przywódcy, celebryci lub bogowie. Mogą również przypisywać sobie nadprzyrodzone moc lub związki z nadprzyrodzonymi istotami. Urojenia wielkościowe są najczęściej spotykane w przebiegu schizofrenii paranoidalnej, choć mogą również występować w innych zaburzeniach psychicznych, takich jak zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia osobowości i depresja. Urojenia mogą prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym oraz izolacji społecznej. Wymagają specjalistycznego leczenia, które może obejmować terapię i leki psychotropowe.

• Urojenia religijne to przekonanie, że jest się wybranym przez Boga lub inne istoty nadprzyrodzone, lub że ma się specjalne związki z religią lub duchowością. Osoby z urojeniami religijnymi mogą twierdzić, że są Mesjaszem, prorokiem, świętym lub wybranym przez Boga. Mogą również przypisywać sobie nadprzyrodzone moce lub związki z nadprzyrodzonymi istotami. Urojenia religijne mogą być spotykane w przebiegu różnych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia paranoiczne, a nawet depresja. Urojenia religijne mogą prowadzić do trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, a także do trudności w relacjach z rodziną i przyjaciółmi. 

• Urojenia erotyczne, zwane również urojeniami miłosnymi, to przekonanie, że ktoś jest zakochany w danej osobie lub że ktoś jest zainteresowany seksualnie. Osoby z urojeniami erotycznymi mogą twierdzić, że są uwodzone, że ktoś jest zakochany w nich lub że są obiektem pożądania seksualnego. Te przekonanie są fałszywe i nie są potwierdzone przez rzeczywistość. Urojenia erotyczne są najczęściej spotykane w przebiegu zaburzenia psychotycznego zwanego zaburzeniem psychotycznym z urojeniami miłosnymi (erotycznymi).

Każdy typ urojeń ma swoją specyficzną charakterystykę i jest związany z konkretnym zaburzeniem psychicznym. Urojenia mogą być również różnej intensywności, od lekkiej i przebiegającej bezproblemowo, do ciężkiej i utrudniającej normalne funkcjonowanie.

Diagnozowanie urojeń

Diagnozowanie urojeń jest procesem, który wymaga dokładnej i szczegółowej historii medycznej oraz badania psychiatrycznego.

W pierwszej kolejności lekarz lub psychiatra przeprowadza wywiad, aby ustalić, czy pacjent ma objawy urojeń i jakie one są. Podczas wywiadu lekarz lub psychiatra będzie pytał o szczegóły urojeń, takie jak ich temat, czas trwania, intensywność i sposób, w jaki wpływają one na funkcjonowanie pacjenta. Lekarz lub psychiatra będzie również przeprowadzać badanie fizykalne i badanie neurologiczne, aby wykluczyć choroby fizyczne, które mogą powodować objawy podobne do urojeń.

Aby potwierdzić diagnozę, lekarz lub psychiatra będzie również korzystać z kryteriów diagnostycznych opisanych w międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych (ICD) lub w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM). Jeśli diagnoza jest potwierdzona, lekarz lub psychiatra będzie przeprowadzał dalsze badania, takie jak badanie laboratoryjne, aby wykluczyć choroby fizyczne, które mogłyby powodować objawy podobne do urojeń. Badanie laboratoryjne może obejmować badanie krwi, badanie moczu, badanie hormonalne, badanie neuroobrazowe, itp.

W przypadku urojeń, które są objawem zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe, lekarz lub psychiatra będzie również przeprowadzać badanie neuropsychologiczne, aby ocenić funkcje poznawcze, takie jak pamięć, uwagę, czy myślenie.

Lekarz lub psychiatra może również skorzystać z narzędzi psychometrycznych, takich jak skale oceny urojeń, aby ocenić natężenie i nasilenie urojeń.

Ważne jest, aby diagnoza urojeń została potwierdzona przez specjalistę, ponieważ tylko wtedy możliwe jest podjęcie odpowiedniego leczenia.

Urojenia a schizofrenia i inne choroby psychiczne

Urojenia są jednym z najczęstszych objawów schizofrenii i innych chorób psychicznych. Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które charakteryzuje się rozregulowaniem funkcji poznawczych, afektywnych i motywacyjnych oraz różnymi formami psychopatologii, w tym urojeniami. Urojenia są przekonaniem, które jest niezgodne z rzeczywistością i nie ma na nie odpowiedniego potwierdzenia.

Urojenia mogą być różnego rodzaju, takie jak urojenia prześladowcze, urojenia wielkościowe, urojenia religijne, urojenia kontroli, urojenia erotyczne, urojenia somatyczne i inne. Urojenia często są towarzyszącym objawem schizofrenii i mogą mieć różny stopień nasilenia.

Urojenia mogą być również objawem zaburzeń lękowych, takich jak zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD) czy zaburzenie fobiczne. W przypadku OCD, urojenia mogą być objawem obsesji, czyli nieustannych i natrętnych myśli, które powodują niepokój lub dyskomfort. Natomiast w przypadku zaburzeń fobicznych, urojenia mogą być objawem lęku przed określoną sytuacją lub obiektem, który jest uważany za zagrożenie. Urojenia hipochondryczne, czyli przekonanie o chorobie fizycznej, pomimo braku medycznych dowodów na jej istnienie, mogą być również objawem zaburzeń lękowych, takich jak fobia społeczna lub zaburzenie lękowe uogólnione.

Urojenia mogą również występować w innych chorobach psychicznych, takich jak zaburzenia afektywne dwubiegunowe, zaburzenia paranoiczne, depresja, zaburzenia osobowości i inne. 

Zespół Capgrasa 

Zespół Capgrasa jest rzadkim zaburzeniem poznawczym, które polega na urojeniu, że ktoś bliski, zazwyczaj członek rodziny lub przyjaciel, został zastąpiony przez identycznie wyglądającą impostora. Pacjenci z tym zaburzeniem często opierają się wszelkim dowodom, że osoba, której dotyczy ich urojenie, jest prawdziwa i mogą być nieufni wobec niej.

Urojenia w życiu codziennym i ich wpływ na funkcjonowanie

Urojenia mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie osoby w życiu codziennym. Mogą one powodować trudności w relacjach interpersonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, a także izolację społeczną.

Osoby z urojeniami mogą mieć trudności w podejmowaniu decyzji, ponieważ ich przekonanie jest niezgodne z rzeczywistością. Mogą również mieć trudności w nauce i pracy, ponieważ ich urojenia mogą utrudniać skupienie się i koncentrację.

Urojenia mogą również prowadzić do trudności w radzeniu sobie z codziennymi czynnościami, takimi jak gotowanie, sprzątanie, czy zakupy, jeśli są one związane z ich przekonaniem. Mogą również mieć trudności z przyjmowaniem leków czy uczestniczeniem w terapii, jeśli ich przekonanie jest sprzeczne z tym co lekarz czy terapeuta proponuje. Mogą  prowadzić do trudności w radzeniu sobie z emocjami, ponieważ ich przekonanie jest silnie powiązane z ich doświadczeniem emocjonalnym i trudno jest zmienić je bez zmiany przekonania.

Warto zauważyć, że urojenia mogą być trudne do zmiany, ponieważ są one silnie powiązane z przekonaniami i percepcją rzeczywistości osoby, dlatego ważne jest, aby osoby z urojeniami otrzymały specjalistyczną pomoc, taką jak terapia i leki.

Urojenia w różnych grupach wiekowych i kulturowych

Urojenia mogą występować w różnych grupach wiekowych i kulturowych, jednak ich charakter, częstotliwość i nasilenie mogą się różnić w zależności od tych czynników.

Urojenia są częstsze u osób starszych, szczególnie tych z demencją, ponieważ demencja może powodować trudności w rozróżnianiu rzeczywistości od wyobrażeń. Urojenia mogą również pojawiać się u dzieci i młodzieży, jednak są one rzadziej spotykane niż u dorosłych.

Urojenia mogą różnić się w zależności od kultury i kontekstu społecznego. Na przykład, urojenia religijne są częstsze w kulturach, w których religia odgrywa ważną rolę w życiu codziennym, podczas gdy urojenia prześladowcze mogą być bardziej powszechne w kulturach, w których istnieje silna paranoja społeczna.

Leczenie urojeń

Leczenie urojeń jest zwykle przeprowadzane przez psychiatry lub psychologa. Może obejmować farmakoterapię, terapię poznawczą i behawioralną, a także terapię grupową. Farmakoterapia polega na stosowaniu leków, takich jak antypsychotyki, które mogą pomóc w zmniejszeniu nasilenia urojeń. Terapia poznawcza i behawioralna polega na pracy z pacjentem, aby pomóc mu zmienić jego myślenie i zachowanie w odniesieniu do urojeń. Terapia grupowa może również być pomocna, ponieważ pozwala pacjentom dzielić się swoimi doświadczeniami i uzyskać wsparcie od innych osób z podobnymi problemami.

Psychoterapia od MindMatch

Wykazano, że lepsza relacja z terapeutą i obopólne zrozumienie istotnie poprawia jakość terapii. MindMatch umożliwia znalezienie terapeuty, z których będzie Ci się świetnie rozmawiało. W pierwszej kolejności zaprosimy Cię do rozwiązania testu diagnostycznego, gdzie wyróżnimy prawdopodobne zaburzenia, które Cię męczą. Następnie, spośród wszystkich psychologów wyróżnimy tych, którzy najlepiej sprawdzili się w leczeniu podobnych do Ciebie osób. Na koniec, sam dokonasz wyboru - na podstawie krótkich filmików wrzucanych przez terapeutów, ocenisz z którym terapeutą będzie Ci się najlepiej rozmawiało!

FAQ - często zadawane pytania

Jakie choroby najczęściej powodują urojenia?

Urojenia to fałszywe przekonania, które są niezgodne z rzeczywistością. Mogą być powodowane przez wiele chorób, w tym: Schizofrenia: Jest to jedna z najczęstszych chorób powodujących urojenia. Osoby cierpiące na schizofrenię często doświadczają urojeń, takich jak przekonanie o śledzeniu, kontrolowaniu lub inwigilacji.Zaburzenia afektywne dwubiegunowe: Osoby z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi, takimi jak depresja maniakalna, często doświadczają urojeń, które często są powiązane z ich nastrojami.Niektóre narkotyki, takie jak LSD, metamfetamina i kokaina, mogą powodować urojenia i inne zaburzenia psychiczne.

Jakie są rodzaje urojeń?

Urojenia to fałszywe przekonania, które są niezgodne z rzeczywistością. Urojenia percepcyjne to urojenia, które pojawiają się w odpowiedzi na rzeczywiste bodźce sensoryczne, takie jak słuchanie muzyki lub widzenie obiektów.Urojenia kompleksowe to urojenia, które dotyczą bardziej skomplikowanych i złożonych sytuacji, takich jak przekonanie, że jesteśmy śledzeni lub kontrolowani. Urojenia somatyczne to urojenia, w których osoba wierzy, że jest chora lub ma poważne problemy zdrowotne, mimo braku medycznego potwierdzenia.

Ile mogą trwać urojenia?

Czas trwania urojeń zależy od wielu czynników, w tym od nasilenia i rodzaju zaburzenia psychicznego, które je powoduje. W niektórych przypadkach urojenia trwają tylko kilka dni lub tygodni i same ustępują, natomiast w innych przypadkach mogą być długotrwałe i powtarzające się.