Zaburzenia osobowości- definicja, rodzaje, objawy, przyczyny. Skuteczne leczenie zaburzeń osobowości
Czym są zaburzenia osobowości ?
Zaburzenia osobowości to trwałe i silne odchylenia od normy w sposobie myślenia, emocjach i zachowaniu, które utrudniają danej osobie funkcjonowanie w codziennym życiu i relacjach z innymi ludźmi. Zaburzenia osobowości mogą objawiać się w różny sposób i mogą mieć różne nasilenie, ale zazwyczaj charakteryzują się trudnościami w regulacji emocji, nieadekwatnymi reakcjami na sytuacje i brakiem elastyczności w myśleniu i zachowaniu. Zaburzenia osobowości mogą prowadzić do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi, a także do problemów w pracy i w innych obszarach życia. Wymagają one leczenia, które może obejmować terapię i/lub leki.
Co to jest osobowość?
Osobowość to zbiór cech i właściwości, które charakteryzują danego człowieka i odróżniają go od innych ludzi. Osobowość obejmuje takie rzeczy jak sposób myślenia, emocje, zachowanie i osobiste przekonania. Osobowość jest złożona i składa się z wielu różnych elementów, które wpływają na to, jak dana osoba reaguje na różne sytuacje i jakie ma zachowania i nawyki. Osobowość jest często uważana za trwałą i stałą część naszej tożsamości, chociaż może się też ewoluować i zmieniać w miarę dojrzewania i doświadczania życia.
Jak często występują zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości są stosunkowo rzadkie, ale ich częstość występowania różni się w zależności od rodzaju zaburzenia i populacji, w której są one badane. Wśród dorosłych ogółem, szacuje się, że zaburzenia osobowości występują u około 6% populacji. Jednak niektóre rodzaje zaburzeń osobowości są bardziej powszechne niż inne. Na przykład zaburzenie osobowości typu borderline (tzw. chwiejność emocjonalna) występuje u około 1,6% dorosłych, podczas gdy zaburzenie osobowości typu paranoidalnego występuje u około 0,5% dorosłych.
Znane postacie z zaburzeniem osobowości
Niektóre znane osoby, które miały podejrzenie zaburzeń osobowości, to m.in.:
Marilyn Monroe, Britney Spears - zaburzenie osobowości typu borderline (chwiejność emocjonalna)
Vincent van Gogh, Abraham Lincoln - zaburzenie osobowości typu schizoidalnego
Madonna, Elvis Presley - zaburzenie osobowości typu histrionicznego
Zaburzenia osobowości - rodzaje
Rodzaje zaburzeń osobowości są opisane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) oraz w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5):
Zaburzenie osobowości typu paranoidalnego - charakteryzuje się trwałymi i silnymi lękami przed uwiedzeniem lub oszustwem, brakiem zaufania do innych i skłonnościami do przypisywania intencji drugiej osobie.
Zaburzenie osobowości schizoidalne - charakteryzuje się brakiem zainteresowania bliskimi relacjami z innymi ludźmi, brakiem emocjonalnej reakcji i brakiem potrzeby bliskiego kontaktu z innymi.
Zaburzenie osobowości histrioniczne - charakteryzuje się skłonnością do przesady w emocjach, potrzebą uwagi i brakiem głębokiej emocjonalnej więzi z innymi.
Zaburzenie osobowości typu narcystyczne - charakteryzuje się silnymi przekonaniami o własnej wyjątkowości, potrzebą ciągłej pochwały i brakiem empatii wobec innych.
Zaburzenie osobowości typu borderline (chwiejność emocjonalna) - charakteryzuje się silnymi wahaniami nastroju, trudnościami w utrzymywaniu bliskich relacji i brakiem stabilności emocjonalnej.
Zaburzenie osobowości typu anankastyczne - charakteryzuje się silnym perfekcjonizmem, trudnościami w relaksowaniu się i brakiem elastyczności w myśleniu i działaniu.
Zaburzenie osobowości typu unikowe - charakteryzuje się silnymi lękami przed odrzuceniem i brakiem pewności siebie, co prowadzi do unikania bliskich relacji z innymi.
Zaburzenie osobowości typu antyspołeczne (psychopatia) - charakteryzuje się brakiem empatii, skłonnością do łamania prawa i brakiem wyrzutów sumienia.
Zaburzenie osobowości typu zależne - charakteryzuje się silną potrzebą bycia zaopiekowanym przez innych, brakiem pewności siebie w podejmowaniu decyzji i brakiem samodzielności.
Zaburzenie osobowości typu schizotypowe - charakteryzuje się dziwnymi przekonaniami i zachowaniami, brakiem bliskich relacji z innymi i brakiem emocjonalnej reakcji.
Objawy zaburzenia osobowości
Zaburzenia osobowości objawiają się w różny sposób i mogą mieć różne nasilenie, w zależności od rodzaju zaburzenia i indywidualnych cech danej osoby. Oto kilka przykładów objawów zaburzeń osobowości:
Osoby z zaburzeniem osobowości typu paranoidalnego mogą mieć trwałe i silne lęki przed uwiedzeniem lub oszustwem, brak zaufania do innych i skłonności do przypisywania intencji drugiej osobie. Może to prowadzić do izolowania się od innych i trudności w nawiązywaniu bliskich relacji.
Osoby z zaburzeniem osobowości schizoidalnym mogą mieć brak zainteresowania bliskimi relacjami z innymi ludźmi, brak emocjonalnej reakcji i brak potrzeby bliskiego kontaktu z innymi. Może to prowadzić do izolowania się i trudności w nawiązywaniu bliskich związków.
Osoby z zaburzeniem osobowości histrionicznym mogą mieć skłonność do przesady w emocjach, potrzebę uwagi i brak głębokiej emocjonalnej więzi z innymi. Może to prowadzić do nieodpowiedzialnego zachowania i trudności w utrzymywaniu trwałych relacji.
Osoby z zaburzeniem osobowości typu narcystycznego mogą mieć silne przekonania o własnej wyjątkowości, potrzebę ciągłej pochwały i brak empatii wobec innych. Może to prowadzić do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, a także do konfliktów z innymi.
Przyczyny zaburzenia osobowości
Przyczyny zaburzeń osobowości prawdopodobnie są wynikiem kombinacji czynników genetycznych, środowiskowych i biologicznych. Zaburzenia osobowości mogą być spowodowane przeżyciami z dzieciństwa, takimi jak:
przemoc fizyczna lub seksualna
brak miłości i uwagi ze strony rodziców
nadużywanie substancji psychoaktywnych przez rodziców
negatywne doświadczenia związane z rodzeństwem lub rówieśnikami
nieodpowiednie warunki rodzinne (np. brak stabilności emocjonalnej w rodzinie)
Osoby, które przeżyły tego typu doświadczenia, mogą być bardziej narażone na rozwój zaburzeń osobowości.
Inne potencjalne przyczyny zaburzeń osobowości to:
Czynniki genetyczne - niektóre badania sugerują, że zaburzenia osobowości mogą być dziedziczne. Osoby, których bliscy krewni cierpieli na zaburzenia osobowości, mogą być bardziej narażone na ich rozwój.
Czynniki biologiczne - niektóre badania sugerują, że zaburzenia osobowości mogą być związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu serotoninergicznego w mózgu lub z nieprawidłowymi poziomami neuroprzekaźników, takich jak serotonina.
Czynniki środowiskowe - niektóre badania sugerują, że zaburzenia osobowości mogą być związane z trudnymi doświadczeniami życiowymi, takimi jak utrata bliskiej osoby, rozwód rodziców lub długotrwały stres.
Jak rozpoznać, że mam zaburzenie osobowości ?
Diagnoza zaburzenia osobowości wymaga wizyty u lekarza specjalisty, takiego jak psychiatra lub psycholog kliniczny. Lekarz będzie chciał poznać historię choroby pacjenta i objawy, które go niepokoją, oraz przeprowadzić szczegółowy wywiad z pacjentem, aby lepiej zrozumieć jego osobowość i zachowanie. Może również zlecić pacjentowi wypełnienie różnych testów psychologicznych, aby uzyskać dodatkowe informacje. Po zebraniu odpowiednich informacji, lekarz może postawić diagnozę zaburzenia osobowości i zaproponować odpowiednie leczenie.
Aby uzyskać rozpoznanie zaburzenia osobowości, konieczne jest spełnienie określonych kryteriów opisanych w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Związanych z Zdrowiem (ICD-10) oraz w Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychiatrycznych (DSM-5). Oto kilka przykładów kryteriów, które muszą być spełnione:
Zaburzenie osobowości jest trwałą i znacząco odbiegającą od normy charakterystyką osobowości, która jest widoczna w różnych sytuacjach i ma negatywny wpływ na funkcjonowanie osoby.
Zaburzenie osobowości jest niezależne od innych zaburzeń psychicznych, takich jak choroba psychiczna lub uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Zaburzenie osobowości jest związane z trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji, trudnościami w pracy lub szkole oraz z problemami emocjonalnymi.
Ważne, aby pamiętać, że diagnoza zaburzenia osobowości jest tylko pierwszym krokiem w procesie leczenia i że osoby z zaburzeniami osobowości mogą uzyskać pomoc i poprawę swojego stanu zdrowia dzięki odpowiedniemu leczeniu i wsparciu.
Testy
Najczęściej używane testy w celu oceny zaburzeń osobowości:
Test osobowości Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI) - jest to długi test, który zawiera pytania dotyczące różnych aspektów osobowości, takich jak emocje, myśli i zachowania. Test ten jest często stosowany w diagnostyce zaburzeń osobowości.
Test osobowości NEO Personality Inventory (NEO-PI-R) - jest to test, który mierzy pięć różnych cech osobowości: neurotyzm, ekstrawersję, otwartość, przyjaźń i sumienność. Test ten jest często stosowany w badaniach nad osobowością i zaburzeniami osobowości.
Test osobowości Eysenck Personality Questionnaire (EPQ) - jest to krótki test, który mierzy dwie główne cechy osobowości: neurotyzm i ekstrawersję. Test ten jest często stosowany w badaniach nad osobowością i zaburzeniami osobowości.
Test osobowości Big Five Personality Test - jest to test, który mierzy pięć głównych cech osobowości: neurotyzm, ekstrawersję, otwartość, przyjaźń i sumienność. Test ten jest często stosowany w badaniach nad osobowością i zaburzeniami osobowości.
Czy zaburzenia osobowości są wyleczalne?
Leczenie zaburzeń osobowości może być skomplikowane i długotrwałe, ponieważ osobowość jest trwałą i złożoną cechą osoby. Leczenie może obejmować terapię indywidualną lub grupową, leki oraz inne formy wsparcia, takie jak terapia rodzinna lub terapia par.
Terapia
Rodzaje terapii, które mogą być stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości:
Terapia behawioralna - ta forma terapii skupia się na zmianie zachowania osoby poprzez nagradzanie pożądanych zachowań i ignorowanie niepożądanych zachowań. Terapeuta może pomóc osobie w ustaleniu konkretnych celów i nagród za osiągnięcie pożądanych zachowań, a także w opracowaniu planu działania na rzecz zmiany niepożądanych zachowań.
Terapia poznawczo-behawioralna - ta forma terapii skupia się na zmianie negatywnych myśli i przekonań osoby, które prowadzą do niepożądanych zachowań. Terapeuta może pomóc osobie w identyfikacji negatywnych myśli i przekonań oraz w opracowaniu sposobów na ich zmianę na bardziej pozytywne.
Terapia interpersonalna - ta forma terapii skupia się na rozwijaniu umiejętności interpersonalnych osoby i lepszym radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami i relacjami z innymi ludźmi. Terapeuta może pomóc osobie w lepszym zrozumieniu swoich potrzeb i emocji oraz w nawiązywaniu bliższych i bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi.
Terapia psychodynamiczna - ta forma terapii skupia się na uświadamianiu sobie i przepracowywaniu nieświadomych motywów i emocji osoby, które mogą mieć wpływ na jej zachowanie.
Te i inne formy terapii mogą być stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości, w zależności od indywidualnych potrzeb i preferencji pacjenta. Ważne, aby pamiętać, że leczenie zaburzeń osobowości jest długotrwałym procesem i może wymagać wielu sesji terapii oraz wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół, aby osiągnąć trwałą poprawę.
Psychoterapia od MindMatch
Wykazano, że lepsza relacja z terapeutą i obopólne zrozumienie istotnie poprawia jakość terapii. MindMatch umożliwia znalezienie terapeuty, z których będzie Ci się świetnie rozmawiało. W pierwszej kolejności zaprosimy Cię do rozwiązania testu diagnostycznego, gdzie wyróżnimy prawdopodobne zaburzenia, które Cię męczą. Następnie, spośród wszystkich psychologów wyróżnimy tych, którzy najlepiej sprawdzili się w leczeniu podobnych do Ciebie osób. Na koniec, sam dokonasz wyboru - na podstawie krótkich filmików wrzucanych przez terapeutów, ocenisz z którym terapeutą będzie Ci się najlepiej rozmawiało!
Leki
Leki mogą być stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości w połączeniu z terapią. Łagodzą objawy i umożliwiają osobie lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu. Oto kilka przykładów leków, które mogą być stosowane w leczeniu zaburzeń osobowości:
Antydepresanty - te leki mogą pomóc w złagodzeniu objawów depresyjnych i lękowych, takich jak brak energii i niskie poczucie własnej wartości.
Stabilizatory nastroju - te leki mogą pomóc w złagodzeniu objawów chwiejności nastroju, takich jak szybka zmiana nastroju lub nadmierna reakcja emocjonalna.
Neuroleptyki - te leki mogą pomóc w złagodzeniu objawów impulsywności i braku empatii.
Leki przeciwpsychotyczne - te leki mogą pomóc w złagodzeniu objawów psychotycznych, takich jak urojenia i omamy.
