Poradnik: czym jest wypalenie zawodowe i jak go uniknąć?

Kiedy mówi się o wypaleniu zawodowym?

Do wypalenia zawodowego dochodzi, gdy satysfakcja i radość z pracy ustępują miejsca nadmiernemu stresowi, monotonii, a nawet złymi relacjami ze współpracownikami. O zjawisku wypalenia zawodowego mówi się, kiedy praca staje się źródłem długotrwałego stresu, ale również, kiedy pracownik zarzuca sobie, że osiągnął mniej, niż oczekiwał oraz w poczuciu braku dopasowania do oczekiwań społeczeństwa.

Ten stan najczęściej dotyka pracujących na co dzień z ludźmi: lekarzy, pielęgniarki, nauczycieli, pracowników socjalnych czy policjantów. Jednak, to kogo najczęściej dotyka wypalenie zawodowe, nie zależy od wykonywanego zawodu. Tego zjawiska może doświadczyć każdy pracujący.

Kogo najczęściej dotyka wypalenie zawodowe? Szacuje się, że wypalenie zawodowe najczęściej występuje u osób między 35. a 45. rokiem życia.

Jakie są oznaki wypalenia zawodowego?

Pracownika, który doświadcza wypalenia zawodowego, cechuje wyczerpanie emocjonalne oraz poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i z zaangażowaniem. Wypalenie zawodowe objawy najczęściej klasyfikuje się w 3 grupy: czynników zewnętrznych, związanych z sytuacją osobistą oraz osobowościowych. Po czym rozpoznać to zjawisko? Jakie są oznaki wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe objawy towarzyszące:

• wyczerpanie emocjonalne i psychofizyczne: poczucie zmęczenia, braku sensu, niechęć do różnych aktywności;
• depersonalizacja: nadmierny dystans do nawiązywania relacji z innymi osobami, a także do problemów;
• obniżone poczucie dokonań: niska samoocena, brak poczucia odnoszenia sukcesu.

Stawianie sobie wysokich wymagań przy niewielkich możliwościach wpływu na sytuację, niechętne wychodzenie do pracy, częste chorowanie, a także przejawiania zachowań agresywnych bądź uległych w różnych rolach (nie tylko w pracy, ale również w domu) to kolejne sygnały ostrzegawcze, które mogą towarzyszyć wypaleniu zawodowemu.

Skąd bierze się wypalenie zawodowe?

Przyczyn wypalenia zawodowego może być kilka. Do najczęstszych należą nadmiar obowiązków pracy, które goni czas, rywalizacja w miejscu pracy przy jednoczesnym braku wsparcia albo trudność w sprostaniu oczekiwań pracodawcy bądź współpracowników. Kogo najczęściej dotyka wypalenie zawodowe? Pracowników, którzy nie mają możliwości rozwoju, odczuwają monotonię wykonywanych czynności oraz nie osiągają zamierzonych efektów mimo usilnych starań. Do wypalenia w zawodzie przyczynia się także brak równowagi między pracą a życiem prywatnym i zaniedbywanie odpoczynku.

Jakie są etapy wypalenia zawodowego?

Trudno jest określić dokładny początek procesu wypalenia w zawodzie. Sugeruje się, że przychodzi ono niezauważalnie, po czym ujawnia się z dużą siłą, dając wiele objawów jednocześnie. Podejmując próby wskazania, jakie są etapy wypalenia zawodowego i jak ono przebiega, wyróżnia się 5 faz:

1. Satysfakcja i czerpanie radości z pracy;
2. Przebudzenie – orientacja, że praca nie jest tak idealna, jaką się wydawała;
3. Coraz większy wysiłek w wykonywanie obowiązków;
4. Wyczerpanie fizyczne i emocjonalne – chęć ucieczki;
5. Leczenie „ran” powstałych wskutek wypalenia.

Nie u wszystkich wypalenie zawodowe będzie przebiegać w ten sposób. Trzeba też być świadomym, że wystąpienia niektórych objawów nie oznacza od razu wypalenia zawodowego, ale również nie muszą zaistnieć wszystkie oznaki, aby mówić o wypaleniu.

Jakie są skutki wypalenia zawodowego?

Przeżywając wypalenie zawodowe objawy w bardzo dużym stopniu rzutują nie tylko na pracę, ale również na czas wolny, relacje ze znajomymi, związki partnerskie i funkcjonowanie w rodzinie. Skutkami wypalenia zawodowego są problemy somatyczne: bóle brzucha, zaburzenia snu, osłabienie, skłonność do nadużywania alkoholu, leków lub kofeiny. Innymi konsekwencjami, w sferze emocjonalnej, są także przygnębienie, poczucie bezradności, pesymizm, brak perspektyw i wiary, że sytuacja ulegnie zmianie.

Wypalenie zawodowe może przynieść bardzo poważne konsekwencje, które mają wpływa na funkcjonowanie w społeczeństwie: lęk przed ludźmi, traktowanie ich przedmiotowo czy brak zainteresowania przyjaciółmi lub członkami rodziny. Niebezpiecznym skutkiem wypalenia zawodowego są zaburzenia lękowe i nastroju, a nawet stany depresyjne.

Wypalenie zawodowe jak sobie radzić?

Osiągnięcie równowagi i harmonii między pracą a życiem prywatnym może być trudnym procesem, ale jest niezwykle istotne by nie pogorszyć stanu wypalenia, ale stopniowo z niego wychodzić. Rezygnacja z dotychczasowej pracy jest rozwiązaniem ostatecznym, a jednocześnie nie zawsze możliwym. Istnieje szereg działań, które warto podjąć, chcąc pokonać wypalenie zawodowe jak sobie radzić bez zmiany pracy.

Wypalenie zawodowe bardzo często pojawia się u pracujących ponad 40 godzin tygodniowo i dodatkowo przynoszących pracę do domu. Niektórzy nie przestają o niej myśleć nawet w czasie wolnym. To sygnał, aby zdystansować się do pracy zawodowej, aby uniknąć lub nie zabrnąć głębiej w stan wypalenia. Zadbanie o wypoczynek po pracy oraz robienie sobie przerw w jej trakcie nie tylko poprawia samopoczucie, ale pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne.

Jako dobrą metodę w walce z wypalaniem wskazuje się podjęcie aktywności fizycznej. Uwolnienie energii nie tylko korzystnie wpłynie na każdą sferę zdrowia, ale pomoże w zdystansowaniu się do pracy i zapomnieniu o obowiązkach.

Obok aktywności fizycznej warto pamiętać o wysypianiu się oraz prowadzeniu zdrowego trybu życia. Zaniedbywanie posiłków lub jedzenie byle czego osłabia organizm, który w konsekwencji jest bardziej podatny na stres i zmęczenie.

Nieocenione jest wsparcie bliskich. Rozmowa to jeden z najskuteczniejszych sposobów obniżenia napięcia emocjonalnego, a spotkania ze znajomymi pozwalają zapomnieć o stresie i w przyjemny sposób spędzić czas.

Czy zwolnienie na wypalenie zawodowe L4 to sposób na poprawę?

Od stycznia 2022 r. wypalenie zawodowe jest traktowane jako choroba, która kwalifikuje się do otrzymania pracowniczego L4. Gdy pracownik jest przemęczony obowiązkami wykonywanymi na co dzień w warunkach długotrwałego stresu, lekarz może wystawić zwolnienie na wypalenie zawodowe. Czy jest to skuteczna metoda na poprawę jakości życia? I czy zwolnienie to odpowiedź, jak wyleczyć się z wypalenia zawodowego?

Z pewnością danie sobie czasu na odpoczynek i zregenerowanie organizmu przynosi pozytywne skutki. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że otrzymane na wypalenie zawodowe L4 kiedyś się kończy i trzeba znów wrócić do obowiązków zawodowych. Nawet najdłuższy urlop podjęty bez decyzji o konkretnych zmianach w życiu – zadbaniu o zdrowe, pełnowartościowe posiłki, aktywność fizyczną, kontakty międzyludzkie – nie przynosi długotrwałej poprawy.

Jak wyleczyć się z wypalenia zawodowego?

Całkowite wyjście z wypalenia zawodowego jest możliwe. Jeśli samodzielnie podejmowane metody nie przynoszą rezultatu, warto zgłosić się do psychologa lub psychoterapeuty. Specjalista podczas pierwszych konsultacji pomaga odnaleźć przyczynę złego samopoczucia i dobiera odpowiednie techniki radzenia sobie z tymi trudnościami, by osiągnąć najlepszy możliwy cel. Niekiedy, by wyjść z wypalenia zawodowego, wystarczająca jest zmiana warunków pracy na bardziej przyjazne. Innym razem konieczna jest zmiana stanowiska. W jeszcze innych przypadkach, aby móc powrócić do dobrej formy psychofizycznej, potrzeba zmienić całą pracę. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji osoby, a w podjęciu najlepszej decyzji pomoże psychoterapeuta.

FAQ - często zadawane pytania

Jak poradzić sobie z wyczerpaniem i wypaleniem zawodowym?

Aby poradzić sobie z wyczerpaniem i wypaleniem zawodowym należy zacząć od odpoczynku i priorytetyzacji swoich potrzeb. Weź urlop, staraj się nie myśleć przez chwilę o pracy. Gdy już wrócisz, unikaj stresu i stosuj techniki relaksacyjne. Czasem też zmiany (nawet małe) w sposobie lub typie pracy mogą pomóc. Przede wszystkim zaś - zapisz się na psychoterapię.

Co jest dobre na wypalenie zawodowe?

Dobra na wypalenie zawodowe jest przede wszystkim terapia skoncentrowana na ćwiczeniu radzenia sobie ze stresem, ćwiczeniu asertywności, ćwiczeniu zarządzania czasem i rozwoju asertywności.

Jak wyjść z wypalenia zawodowego?

Aby wyjść z wypalenia zawodowego należy przede wszystkim unikać przeciążenia pracą i delegować zadania. Należy możliwie odsunąć źródła stresu i ćwiczyć asertywność oraz techniki relaksacyjne.