Toksyczna relacja – po czym poznać, że związek nie ma sensu?

Toksyczność w relacji: po czym poznać, że związek nie ma sensu?

Określenie „toksyczny” może odnosić się do wielu kategorii, choć dziś coraz częściej mówi się o toksycznych przyjaźniach, relacjach w rodzinie, toksycznej pracy czy toksycznych osobach. Toksyczność między ludźmi to brak szacunku i akceptacji, psychiczne i/lub fizyczne naruszanie granic dobrostanu i wykorzystywanie drugiej osoby do osiągnięcia własnych korzyści.

Jak zachowuje się toksyczny człowiek?

To, co przede wszystkim charakteryzuje toksyczną osobą, to jej wysokie zdolności manipulacji drugim człowiekiem. Choć na początku wydaje się pomocnym i uczynnym przyjacielem to stopniowo jego zaangażowanie w relację zmienia się. Jak zachowuje się toksyczny człowiek? 

Wpędza w poczucie winy drugą osobę, a sam stawia się w roli ofiary. Stale krytykuje i wymaga coraz więcej od partnera. W tym wszystkim jest tylko biorcą – to druga osoba pozostająca w relacji sama angażuje się w związek, nie patrząc na swoje potrzeby.

Jak manipuluje toksyczny partner:

• skupia się tylko na sobie,
• jest zazdrosny,
• oczekuje nieustannych dowodów miłości,
• kłamie,
• kontroluje, a nawet zastrasza,
• wpędza partnera w poczucie winy.

Toksyczni ludzie mogą wykorzystywać wiele okazji, by poniżyć partnera i wskutek tego samemu poczuć się lepiej. Często czerpią radość z jego porażek i chcą, by to na nich skupiać swoją uwagę. Trzeba dodać, że przebywający z toksyczną osobą są zmęczeni jej towarzystwem i wyczerpani emocjonalnie. O ile rzadkie spotykanie się z taką osobą nie musi mieć poważnych, przykrych konsekwencji, o tyle pozostawanie w związku z toksycznym partnerem może skutkować znacznym obniżeniem poczucia własnej wartości, stanami depresyjnymi; może prowadzić także do drastycznych posunięć, np. prób samobójczych.

5 typów toksycznych ludzi: jak zachowuje się toksyczny człowiek?

Choć można wyróżnić ich więcej i za każdym razem lepiej ich unikać, poniżej znajduje się 5 charakterystycznych osobowości toksycznych osób, które można zidentyfikować, a tym samym – unikać.

• Narcyz. Choć na ogół jest to dusza towarzystwa, to ten typ osobowości pozbawiony jest empatii i pragnie nieustannie znajdować się w centrum zainteresowania. Zachowania narcystyczne zwykle prowadzą do braku taktu, wyrozumiałości i szacunku do drugiej osoby. Narcyz stawia siebie ponad wszystko i wszystkich.
• Zazdrosny. Choć udowodniono, że niewielka doza zazdrości w związku może wzmacniać relację, to nawet lekkie przekroczenie tej granicy powoduje konflikty i wprowadza toksyczność między partnerami. Zazdrość staje się toksyczna, gdy towarzyszą jej wyobrażenia potencjalnie możliwych sytuacji oraz przekładanie ich na rzeczywistość. Wskutek tego zazdrosny partner zaczyna wierzyć w wyimaginowane historie, a stąd krótka droga do kontrolowania drugiej osoby i zaborczości.
• Kontrolujący. W związku niezwykle ważna jest przestrzeń osobista na własne pasje czy nawet przemyślenie niektórych spraw. Typ kontrolera nie daje takiej przestrzeni – chce mieć władzę nad partnerem i nadzorować go na każdym kroku. Jak zachowuje się toksyczny człowiek z taką osobowością? Przede wszystkim stawia swoje warunki, a cała relacja zależy od tego, w jakim stopniu druga osoba się do nich dostosuje. Nieustanne kontrolowanie skutkuje poczuciem osaczenia i strachu u tej drugiej osoby.
• Manipulant. Choć manipulacja to jedna ze składowych toksyczności, to partner, który szczególnie przejawia takie cechy, może bardzo niebezpiecznie wpłynąć na zdrowie psychiczne drugiej osoby. Manipulant szuka jedynie zysku i własnej satysfakcji, najczęściej czyimś kosztem. Jak manipuluje toksyczny partner? Wciąż prosi o jakieś przysługi, buntuje się stawianiu racjonalnych granic, a także próbuje przekupić drugą osobę, aby ta zrobiła coś dla niego. Manipulant może także grać na emocjach – tylko po to, aby osiągnąć swój cel.
• Autorytarny. Nie znosi sprzeciwu. W niemal każdej okoliczności dyktuje swoje warunki, do których partner ma się dostosować. Za wszelką cenę chce zyskać kontrolę i władzę; może nawet stosować groźby i upokorzenia, a jeśli jego warunki nie zostają spełnione – narzucać je siłą.

Widząc nawet pojedyncze zachowania wyżej wymienione warto zachować szczególną ostrożność, by nie popaść w toksyczną relację.

Fazy toksycznego związku

Po czym poznać toksyczną relację i kiedy powinno się zakończyć związek, który może przejawiać toksyczność? Warto sprawdzić, jak przebiega taka relacja krok po kroku.

Faza 1: Pozory, czyli tzw. faza różowych okularów. To początki związku, którym najczęściej towarzyszą czułe i romantyczne gesty oraz wzajemna fascynacja. W toksycznej relacji ten etap jest dużo intensywniejszy: troska o drugą osobą jest nadmierna, co po jakimś czasie powinno niepokoić.

Faza 2: Dewaluacja, czyli zmiana zachowania partnera. Czułość, oddanie i romantyzm ustępują miejsca podejrzliwości, coraz większym wymaganiom i bezpodstawnym pretensjom. Już tutaj może wystąpić przemoc słowna, a nawet fizyczna.

Faza 3: To faza odrzucenia lub uświadomienia. Partner najczęściej świadomie nie dostrzega, że jest upokarzany, manipulowany, krytykowany – nie chce przyznać, że może być ofiarą. Stąd też nie zawsze uwalnia się z tej relacji, najczęściej z powodu strachu i niskiej samooceny.

Czemu tak trudno wyrwać się z toksycznego związku?

Toksyczną relację powinno się zakończyć już na fazie 2. Wielu jednak tego nie robi. Świadomie pozostaje w związku z partnerem, który znęca się psychicznie (a czasem też fizycznie), jednak nie potrafi odejść. Osoba będąca w związku ofiarą uparcie twierdzi, że wcale nie jest tak źle. Najczęściej trzymają ją wspomnienia pierwszych wspólnych chwil i przekonanie o miłości. Często także ofiarom toksycznych relacji wydaje się, że na lepszy związek nie zasługują. Jest to poważny skutek obniżenia samooceny, jakiej dokonują manipulatorskie działania partnera. Wielu nie wie, jak zakończyć toksyczny związek, pokonać strach i na nowo uwierzyć w siebie.

Innym powodem, czemu tak trudno wyrwać się z toksycznego związku, jest fakt, że pozostając wewnątrz relacji trudno jest dostrzec jej niedoskonałości i swoje uwikłanie w nie. Jeśli jednak zauważy się którykolwiek z objawów toksycznego związku, należy reagować natychmiast.

Skutki: po czym poznać, że związek nie ma sensu?  

Jest wiele przykrych efektów, jakich doświadczają ofiary toksycznego związku. Przede wszystkim, rezygnują z własnych planów i marzeń przekonane, że nie znajdą one zrozumienia u partnera, a ostatecznie zaczynają wierzyć, że wcale ich nie potrzebują. Są przygnębione, sfrustrowane, nie czerpią radości ze związku ani satysfakcji z życia. Osoby pozostające w toksycznej relacji znoszą chorobliwą zazdrość, która przejawia się ograniczaniem kontaktów z przyjaciółmi czy samodzielnych wyjazdów, przeglądaniem rzeczy osobistych czy sprawdzaniem wiadomości.

O toksyczności świadczy też ciągłe obwinianie drugiej osoby o wszystko, co złego się wydarzyło. Brak wspólnych wartości i życiowych celów, wzajemnego zrozumienia i wsparcia to kolejne odpowiedzi na pytanie: po czym poznać, że związek nie ma sensu.

Czy da się zmienić toksyczny związek?

Partnerzy mogą wyjść z toksycznej relacji. Jest to jednak proces długotrwały i powinien zostać potraktowany poważnie. Z toksyczności można wyjść jedynie wskutek systematycznej pracy nad sobą i własnymi problemami, a takową muszą podjąć obydwie osoby.

Najczęściej oznacza to terapię indywidualną, którą trzeba połączyć z terapią dla par. Nie rzadko jednak terapią zainteresowana jest jedynie osoba pozostająca ofiarą w relacji, ponieważ partner nie chce przyznać, że potrzebuje leczenia – nie widzi takiej potrzeby, wciąż zrzucając wszelką winę na drugą osobę.

Zatem czy da się zmienić toksyczny związek, jeśli tylko jeden z partnerów chce nad nim pracować? Niestety nie. Związek opiera się na wzajemności: braniu i dawaniu. Jeśli tylko jedna z osób jest gotowa podjąć terapię, nie ma szans na uratowanie relacji.

Jak zakończyć toksyczny związek?

Choć jest to niezwykle trudne, to z toksycznego związku bez perspektyw na zmianę (tj. bez podjęcia wspólnej terapii) trzeba się jak najszybciej uwolnić. Sposobem na wyjście z toksycznej relacji jest zdystansowanie się. Wyprowadzenie się od partnera czy wyjazd to pierwszy krok, by zadbać o siebie. Decyzja ta nie należy do najłatwiejszych, ale pozwala na wzięcie oddechu, poczucie bezpieczeństwa oraz spojrzenie z dystansem na kończącą się relację. Niezwykle ważne w tym okresie jest wsparcie bliskich i/lub psychologa albo psychoterapeuty.

Myślenie o sobie przychodzi stopniowo. Rozwój hobby, wyjście do kina czy na koncert, dołączenie do grupy zainteresowań – to wszystko sprzyja wzrostowi poczucia własnej wartości oraz pewności, że nie każda relacja musi być toksyczna.

Krok w kierunku wyjścia z toksycznego związku

By zakończyć toksyczny etap w swoim życiu, warto podjąć pracę z psychoterapeutą. Terapia pozwala zrozumieć mechanizmy, wskutek których weszło się w toksyczny związek. Psychoterapeuta podpowie, jak unikać ich w przyszłości, kiedy powinno się zakończyć związek oraz wskaże, jak zachowuje się toksyczny człowiek.

Wykwalifikowanych specjalistów znajdziesz w MindMatch. Opisz swój problem na naszym czacie, a dobierzemy najlepszych terapeutów, którzy otoczą Cię profesjonalną opieką.