Statystyki samobójstw w Polsce: 2031 prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży w 2022 [RAPORT]

Statystyki samobójstw w Polsce - dzieci i młodzież

Na początku stycznia zostały przez aktywistów Fundacji GrowSpace skierowane wnioski do komend wojewódzkich policji i do komendy głównej o dostęp do informacji publicznej. Ustalono, że w ciągu roku doszło do 2031 przypadków prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży do 18 r.ż. Niestety, 150 przypadków zakończyło się zgonem. Komenda Główna Policji nie udzieliła tych informacji, ale wystosowana została prolongata, w której określono, że dane będą udostępnione do 10 marca, ale wiadomo już że statystyki samobójstw w Polsce nie mają się dobrze.

Statystyki samobójstw w Polsce: Statystyki  nieraportowanych prób samobójczych

Statystyki Komendy Głównej Policji, czyli zgłoszenia o próbach oraz śmierciach samobójczych są jedynie wierzchołkiem góry lodowej. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na każdą zarejestrowaną śmierć samobójczą młodego człowieka, przypada od 100 do 200 niezgłoszonych prób. Jeśli założyć, że współczynnik ten jest podobny w Polsce, to w 2022 roku 15 000 - 30 000 młodych ludzi poniżej 18. roku życia podjęło próby odebrania sobie życia.

Statystyki samobójstw w Polsce: Najmłodsze osoby, które próbowały popełnić samobójstwo

Według informacji przekazanych przez jednostki Policji, najmłodsze osoby, które targnęły się na swoje życie, miały w przedziale wiekowym 7-12 lat. W województwie małopolskim i dolnośląskim odnotowano w sumie 12 prób samobójczych, z czego 2 skończyły się śmiercią. Najczęściej podawanymi powodami były konflikty rodzinne, prześladowanie w szkole oraz zaburzenia psychiczne.

Przyczyny samobójstw dzieci i młodzieży

Od 2012 do 2021 roku w Polsce policja prowadziła postępowania dotyczące przyczyn 1181 śmierci dzieci i nastolatków do 18. roku życia, a także 5658 prób samobójczych. Dane KGP wskazują, że 1 próba samobójcza na 6 prób samobójczych podjętych przez osoby poniżej 18. roku życia była skuteczna.

Spośród znanych przyczyn samobójstw, przeważają choroby psychiczne i fizyczne (na przykład nowotwory), konflikty z bliskimi oraz utrata statusu społecznego. Warto jednak zauważyć, że samobójstwa, których przyczyna jest znana stanowią tylko około 1/4 popełnianych. W rzeczywistości, choroba fizyczna może nie być tak popularnym czynnikiem, jako że jest łatwiej stwierdzić, że przykładowo to nowotwór był przyczyną samobójstwa niż problemy w pracy. Z tego względu trudne do ustalenia przyczyny mogą stanowić większy udział w tak strasznym zjawisku jakim jest próba samobójcza niż sugeruje poniższa grafika.

Powyższe przyczyny dotyczą jednak w większości dorosłych. Próba samobójcza dziecka raczej nie będzie motywowana pracą, czy nowotworem. Nie wiadomo dokładnie, które z czynników najczęściej sprawiają, że dzieci decydują się popełnić samobójstwo, ale psychologowie uważają, że poniższe mogą mieć największy wpływ na większość prób samobójczych wśród osób poniżej 18 roku życia.

Próba samobójcza: Czynniki zwiększające podatność	Krótkoterminowe czynniki ryzyka
Choroby psychiczne Choroby współistniejące Zaburzenia osobowości Geny (historia samobójstw w rodzinie) Niski status ekonomiczno - społeczny Problemy rodzinne Kulturowy opór przed zwróceniem się o pomoc (w szczególności dotyczy chłopców)	Przemoc fizyczna i seksualna Samobójstwo w otoczeniu Dostęp do środków popełnienia samobójstwa Problemy z nauką Stresujące wydarzenia

Jak rozpoznać, że ktoś może planować samobójstwo?

Najważniejsze jest, aby zauważyć zmiany w zachowaniu osoby i zareagować w porę. Typowe symptomy, które mogą wskazywać na planowanie samobójstwa, to:

1. Długotrwałe zmiany w zachowaniu: Jeśli dziecko było do tej pory aktywne i radosne, a nagle zaczyna unikać swoich przyjaciół i nie chce brać udziału w aktywnościach, które sprawiały mu przyjemność
2. Poczucie bezradności, brak wiary w swoją moc sprawczą oraz możliwość poprawy
3. Utrata zainteresowania: Jeśli dana osoba traci zainteresowanie działaniami, które kiedyś ją interesowały, oraz opuszcza jej obowiązki i zainteresowania, to może to sugerować, głęboką depresję oraz myśli samobójcze
4. Depresja: Długotrwały smutek, rozpacz i bezsilność
5. Wycofanie: Jeśli dana osoba zaczyna izolować się od innych, zarówno w życiu rodzinnym, jak i społecznym, może to być oznaką, że planuje ona popełnić samobójstwo.
6. Zmiany nastroju: Jeśli dziecko ma nagłe, skrajne zmiany nastroju, takie jak smutek, apatia, niepokój, lęk lub wściekłość, może to sugerować, że planuje on popełnić samobójstwo.
7. Przygotowania: Jeśli osoba “domyka” swoje sprawy, przygotowuje listy lub spisuje testament - może to znaczyć że “przygotowuje” świat na swoje odejście, aby wszystko dalej mogło się toczyć bez zakłóceń
8. Poszukiwanie informacji jak odebrać sobie życie. Historia wyszukiwać w Google, treści wyświetlane na Instagramie i TikToku - to wszystko może wskazywać na myśli samobójcze.
9. Poczucie braku energii, skargi na ciągłe zmęczenie
10. Mówienie o braku sensu życia, zainteresowanie nihilistyczną literaturą
11. Poczucie osamotnienia przez bliskich i społeczeństwo. Może ono współwystępować nawet przy próbach pomocy z zewnątrz (często odrzucanej)
12. Deprecjonowanie siebie, poczucie winy za własne istnienie i bycie “ciężarem” dla innych.
13. Istotne zmiany w apetycie lub rutynie spania. Osoby mające myśli samobójcze często odmawiają jedzenia lub cierpią na bezsenność (albo wręcz przeciwnie - dużo śpią) 
14. Spożywanie substancji psychoaktywnych. Osoby pragnące zakończyć swoje życie często chcą odwrócić swoją uwagę od bezdenennego smutku, które je ogarnia. Dlatego sięgają po substancje, które mogą im pomóc "zapomnieć" o trudach życia.

Prewencja samobójstw - jak uchronić dziecko przed samobójstwem? 

Aż 80% osób, które popełniły samobójstwo, wcześniej wspominało o tym. Pochopne bagatelizowanie takich wypowiedzi jest błędem. Osoby mające myśli samobójcze często otwierają się po alkoholu lub mówią o swoich myślach w żartach. To, co powinno nas skłonić do zastanowienia, to powtarzające się wypowiedzi w stylu: „A może lepiej byłoby beze mnie”, „Czasami mam ochotę się zabić” itp.  Próba samobójcza na ogół jest poniekąd zapowiadana przez osobę chcącą ją popełnić. Zatem, jak pomóc osobie która ma myśli samobójcze?

Ratowanie przed samobójstwem jako rodzic, nauczyciel, kolega lub siostra.

Może, się zdarzyć, że ktoś z Twojego bliskiego otoczenia ma myśli samobójcze. Jeśli zauważysz zmianę w jego zachowaniu lub cokolwiek co może wskazywać na to, że próbuje popełnić samobójstwo, porozmawiaj z nim. Zapytaj "jak się masz", lub "zauważyłem, że ostatnio trochę przycichłeś, co się dzieje?" (z dużym prawdopodobieństwem na pierwsze pytanie odpowie "ok" albo "jakoś leci"). Jeśli pozwoli Ci wysłuchać tego, co go lub ją boli - słuchaj z cierpliwością i nie wtrącaj swoich trzech groszy. Wskaż realne metody, które mogłyby polepszyć stan zdrowia tej osoby.  

1. Zachęcaj dziecko do rozmowy. Zapytaj, co dzieje się w ich życiu. Staraj się słuchać, nie oceniać i nie wytykać błędów.
2. Pokaż wsparcie i zrozumienie. Twoje dziecko, żona, brat lub kolega musi wiedzieć, że jesteś z nim i zawsze będziesz mu pomagać.
3. Zadbaj o bezpieczeństwo dziecka. Upewnij się, że dziecko ma dostęp do wsparcia – od rodziny, przyjaciół, terapeutów czy innych ekspertów.
4. Nie bagatelizuj problemu. Nie mów dziecku, że myśli o samobójstwie to tylko głupi żart. Zachęcaj je do szukania pomocy i wsparcia.
5. Nie oceniaj. Wysłuchaj. Nie wtrącaj swoich doświadczeń i nie porównuj z traumą, którą przeżyłeś. Przez to dziecko może poczuć, że jego problem nie jest tak ważny.
6. Znajdź odpowiednie źródła wsparcia. Zapytaj lekarza, szkoły czy lokalnych organizacji o programy i zasoby do pomocy dzieciom w przypadku myśli samobójczych.
7. Pamiętaj, że są osoby które umieją pomóc lepiej. Poleć numery wsparcia. Wskaż organizacje, które mogą realnie pomóc. Poleć psychiatrów i psychologów o których wiesz, że mogą pomóc.

Mam dość życia. Co mogę zrobić?

Jeśli trafiłeś/aś na ten artykuł bo sam/same rozważasz samobójstwo, pamiętaj że jesteś ważny, istnieją osoby, które chcą abyś pozostał przy życiu (między innymi my - piszący ten raport) oraz, że nie ma niczego wstydliwego lub niewłaściwego w sięgnięciu po pomoc. Jeśli rozważasz popełnienie samobójstwa, przystopuj jeszcze na chwilę - i spróbuj zasięgnąć pomocy w jednej z poniższych organizacji. 

• Szkolne gabinety pomocy psychologiczno-pedagogicznej
• Poradnie psychologiczno-pedagogiczne
• Powiatowe centra pomocy rodzinie
• Poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży
• Ośrodki pomocy społecznej
• Organizacje pozarządowe (na przykład Życie Warte Jest Rozmowy)
• Telefony zaufania dla dzieci i młodzieży (116 111, 800702222, 116 213, 800121212)

Licznik samobójstw: Co robi państwo aby zapobiegać samobójstwom?

10 stycznia 2020 roku Ministerstwo Zdrowia wprowadziło nowy system ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, który skupia się na trzech poziomach referencyjnych. Model ten ma na celu zapewnienie wsparcia młodym pacjentom i ich rodzinom jak najszybciej i w ich miejscu zamieszkania. Jego zastosowanie ma na celu zapobieganie pogorszeniu się stanu zdrowia psychicznego pacjenta oraz umożliwienie uniknięcia konieczności hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym, z którą młodzi ludzie i ich rodziny mają często trudne doświadczenie. Nowy model jest zgodny z obecnymi trendami, które są widoczne w innych europejskich krajach dotyczących systemów ochrony zdrowia psychicznego, jak również z międzynarodowymi rekomendacjami

• I poziom referencyjny – Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci Młodzieży – w którym realizowane są świadczenia w zakresie ambulatoryjnym przez psychologów, psychoterapeutów oraz terapeutów środowiskowych;
• II poziom referencyjny – Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży - poradnia zdrowia psychicznego - w którym realizowane są świadczenia ambulatoryjne przez lekarzy psychiatrów, psychologów i psychoterapeutów oraz Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży – w którym w ramach poradni zdrowia psychicznego i na Oddziale dziennym psychiatrycznym rehabilitacyjnym dla dzieci, realizowane są świadczenia przez lekarzy psychiatrów, psychologów, psychoterapeutów, terapeutów zajęciowych;
• III poziom referencyjny – Ośrodek Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej - w którym całodobowo i stacjonarnie pracują psychiatrzy, psychologowie i psychoterapeuci.

Obecnie w Polsce znajdują się 492 takie ośrodki, w tym 347 na I poziomie, 117 na II poziomie i 28 na III poziomie.

Jak widać niektóre województwa mają zatrważająco mało ośrodków na 1 milion mieszkańców (zachodniopomorskie, lubelskie, dolnośląskie). Ośrodków całodobowej opieki nie ma wcale w żadnym z tych województw, mało też jest ośrodków drugiego stopnia i pierwszego.

FAQ - często zadawane pytania

Ile ludzi odbiera sobie życie w Polsce?

W 2022 roku 5108 popełniło samobójstwo. Dziennie średnio jest to 14 osób.

Kto popełnia najwięcej samobójstw?

Według Komendy Głównej policji najwięcej samobójstw popełniają żonaci mężczyźni w wieku 30-49 lat.

Gdzie jest najwięcej samobójstw w Polsce?

Najwięcej samobójstw w 2022 zanotowano w komendzie na Katowicach.