Spędzasz bardzo dużo czasu w pracy i nie wyrabiasz z opieką nad dziećmi? Twoje dzieci zaczęły się już "wychowywać" same? Twoje dzieci mogły ulec parentyfikacji - czyli nabrać cech rodziców. Mimo że pozornie są przez to bardziej dojrzałe i rozsądne, to może oznaczać to dla nich utratę dzieciństwa.
Parentyfikacja dziecka: co kryje się pod tym pojęciem?
Zjawiskiem parentyfikacji określa się zamianę ról w rodzinie – dziecko podejmuje zadania przynależne osobom dorosłym. Współcześnie takich dzieci jest coraz więcej. Przejmują one funkcję rodziców albo jednego z nich wskutek ich/jego nieobecności lub bierności. Co więcej, często są wówczas postrzegane jako nadzwyczaj dojrzałe, rozsądne i odpowiedzialne. Niestety, parentyfikacja dziecka przynosi negatywne konsekwencje w jego dorosłym życiu.
Dlaczego parentyfikacja dziecka w ogóle ma miejsce?
Powodów, dla których dziecko staje się nagle dorosłe, może być mnóstwo. Naturalne jest, że dziecko już od urodzenia poszukuje kontaktu z dorosłym, gdyż w jego obecności czuje się bezpiecznie, a ta zapewnia mu przetrwanie. Kiedy dziecko nie znajduje takiego poczucia, sytuacja ulega odwróceniu. Wtedy to małoletni staje się opiekunem dla własnego rodzica, aby utrzymać z nim więź i samemu przetrwać.
Jak parentyfikacja wygląda w praktyce?
Przejmowanie przez dziecko zadań przypisanych dorosłym może przejawiać się na różne sposoby. Dodatkowa praca zarobkowa podejmowana przez małoletniego, aby dołożyć się do rodzinnego budżetu, robienie zakupów, rezygnacja z własnych aktywności, zainteresowań i spotkań z rówieśnikami, by pomóc rodzicom w obowiązkach to tylko niektóre z przejawów zjawiska, jakim jest parentyfikacja dziecka.
Parentyfikacja to przybranie roli rodzica przez dziecko i może się objawiać zróżnicowanie
Parentyfikacja emocjonalna
Często zdarza się, że rodzice zwierzają się dzieciom ze swoich problemów mniej lub bardziej poważnych. Wówczas małoletni czuje się zobowiązany do maksymalnego wspierania matki i ojca, a samemu nie doznaje wsparcia i odpowiedniej opieki. Wówczas mamy do czynienia z mechanizmem zwanym parentyfikacja emocjonalna.
Warto dodać, że dzieci dużo bardziej przeżywają wiele sytuacji i wydarzeń, ponieważ ich układ nerwowy nie jest jeszcze do końca rozwinięty, a same nie mają wystarczającej wiedzy, w jaki sposób wiele problemów można rozwiązać. Często zakładają najgorsze scenariusze, co może doprowadzić do życia w permanentnym stresie i niepokoju i wzmacniać parentyfikację.
Parentyfikacja instrumentalna
Innym sposobem przejawiania się problemu parentyfikacji jest traktowanie dziecka instrumentalnie. Małoletni przejmuje obowiązki związane z zajmowaniem się domem: sprzątanie, gotowanie, robienie zakupów. Nierzadko zajmuje się też młodszym rodzeństwem (odbiera je ze szkoły czy pomaga w odrabianiu lekcji), a nawet samym rodzicem (załatwia za niego różne sprawy). Ten rodzaj parentyfikacji charakteryzuje się tym, że dziecko zajmuje się innymi kosztem własnego czasu.
Kiedy może dojść do parentyfikacji?
Aby wiedzieć, jak radzić sobie z parentyfikacją, warto przyjrzeć się sytuacjom i wydarzeniom, w których może dojść do rozwinięcia się tego zjawiska:
- nadmierne skupienie rodziców na pracy, czego skutkiem jest zaniedbywanie opieki nad dzieckiem (szczególnie nad jego zdrowiem psychicznym),
- niestabilność emocjonalna rodziców,
- rozwód rodziców,
- ubóstwo w rodzinie,
- choroba lub niepełnosprawność opiekunów lub jednego z nich,
- uzależnienia rodziców (od alkoholu, narkotyków).
Są to najczęstsze okoliczności, w których istnieje niebezpieczeństwo pojawienia się parentyfikacji.
Czym skutkuje parentyfikacja dziecka w jego dorosłym życiu?
Jeśli dziecko lub nastolatek już w dzieciństwie bądź młodości przyjmuje rolę dorosłego, ma poważne problemy w wejściu w prawdziwą dojrzałość i dorosłość. Pozbawione beztroskiego dzieciństwa, żyje w nieustannym napięciu i niepokoju. Dziecko, nie otrzymując wsparcia od rodziców, musi liczyć samo na siebie, a to negatywnie wpływa na jego samoocenę i poczucie własnej wartości. Ma świadomość, że nie może nikogo rozczarować, toteż w sytuacji jakiekolwiek, nawet najmniejszej porażki, wzbudza w sobie poczucie winy i zamyka się w sobie.
Parentyfikacja emocjonalna w dzieciństwie powoduje brak przestrzeni do rozwoju własnych emocji, co zmusza dziecko do tłumienia ich w sobie. W konsekwencji nie potrafi nawiązać relacji z innymi, mówić o swoich uczuciach, a także odczuwa lęk przed bliskością z drugą osobą. Izoluje się, budując swoją fałszywą tożsamość.
Jednymi z poważniejszych skutków parentyfikacji są choroby psychosomatyczne, stany depresyjne oraz myśli samobójcze.
Jak uchronić dziecko przed parentyfikacją?
Rodzice muszą pamiętać o swojej roli – to oni są opiekunami małoletnich i ich obowiązkiem jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni dla rozwoju własnych pociech. Fundamentalną kwestią, jak uchronić dziecko przed parentyfikacją, jest więc świadomość opiekunów.
Dzieci nie należy obciążać problemami należącymi do świata dorosłych: kłopotami finansowymi czy koniecznością pomagania rodzeństwu, a także obowiązkami domowymi, jeśli jest to ponad ich siły. Choć warto uczyć pociechę odpowiedzialności i obowiązkowości, to we wszystkim należy zachować umiar. Trzeba też pamiętać o zapewnieniu dziecku możliwości do samodzielnej nauki, rozwoju swoich zainteresowań, spotykania się z rówieśnikami. Nie można oczekiwać od dziecka wsparcia, samemu pozbawiając go tego poczucia.
Jak radzić sobie z parentyfikacją w rodzinie?
Przywrócenie równowagi w rodzinie to kluczowa kwestia, aby utrzymać zdrowe relacje między dziećmi a rodzicami. Jeśli dochodzi do parentyfikacji w rodzinie, warto udać się do specjalisty. Pomocna może okazać się psychoterapia, dzięki której każdy z członków rodziny ma szansę rozpoznać swoje zadanie i rolę. „Parentyfikacja terapia” pozwala przyjrzeć się zjawisku parentyfikacji w konkretnym przypadku. Stosowanie wskazań psychoterapeuty, który podpowie, jak radzić sobie z parentyfikacją, pozwoli zrozumieć niewłaściwe doświadczenia, nazwać negatywne emocje i przepracować je. Tylko dzięki temu możliwe jest zbudowanie poprawnych roli w rodzinie, poczucia bezpieczeństwa i wsparcia.
Parentyfikacja terapia od MindMatch
Jeśli szukasz wykwalifikowanych specjalistów prowadzących terapie indywidualne, jak i rodzinne, zajrzyj do zakładki Baza specjalistów. Znajdziesz tu kompetentnych terapeutów w Twojej okolicy, których pomoc pozwoli na przywrócenie równowagi w rodzinie i stworzenie nowych więzi opartych na zaufaniu i prawidłowych wzorcach.
FAQ - często zadawane pytania
Co to znaczy Parentyfikacja?
Parentyfikacja oznacza odwrócenie ról rodzinnych gdy dziecko wchodzi w rolę rodzica. Następuje to w momencie w którym zaczyna być odpowiedzialne za emocje i uczucia rodzica lub samo troszczy się o typowe obowiązki rodzica takie jak budzenie go pracy, przygotowywanie obiadów.
Jak poradzić sobie ze skutkami Parentyfikacji?
Skutkami parentyfikacji jest zazwyczaj niska samoocena oraz słabe umiejętności radzenia sobie samemu z emocjami, które w dzieciństwie były tłumione. Aby poradzić sobie ze skutkami parentyfikacji zaleca się psychoterapię.
Jak uchronić dziecko przed Parentyfikacją?
Przede wszystkim nie rób ze swojego dziecka powiernika, nie zachęcaj lub tym bardziej nie zmuszaj go zbyt często do zaradności oraz bądź zawsze wsparciem dla swojego dziecka.
