Jak radzić sobie z depresją poporodową?

Okołoporodowe zaburzenia psychiczne

Okołoporodowe zaburzenia psychiczne to zaburzenia emocjonalne, które mogą pojawić się u kobiet w ciąży lub po porodzie. Niektóre badania wskazują, że okołoporodowe zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć od 10% do 20% matek.

Najczęściej występujące okołoporodowe zaburzenia psychiczne to depresja okołoporodowa i lęk okołoporodowy. Oprócz tego, po porodzie mogą wystąpić inne zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe ogólne i zaburzenia snu.

Depresja okołoporodowa to stan, w którym kobieta doświadcza obniżonego nastroju lub braku radości z życia przez co najmniej 2 tygodnie. Może również towarzyszyć jej trudność w zasypianiu lub nadmierne zmęczenie, brak apetytu lub nadmierne jedzenie, trudności w podejmowaniu decyzji, poczucie winy lub brak wartości oraz myśli o samobójstwie.

Lęk okołoporodowy to natomiast nadmierny lęk o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka lub siebie samej. Może objawiać się jako obawa o śmierć dziecka lub siebie, lęk przed opuszczeniem domu lub opieką nad dzieckiem, a także lęk przed utratą kontroli nad sytuacją.

Okołoporodowe zaburzenia psychiczne mogą mieć negatywny wpływ na samopoczucie kobiety oraz jej relacje z dzieckiem i otoczeniem. Dlatego ważne jest, aby nie lekceważyć tych objawów i szukać pomocy, gdy są one nasilone lub uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Pomocą może służyć terapia psychologiczna, wsparcie rodziny i przyjaciół oraz w razie potrzeby leczenie farmakologiczne.

Ważne, aby nie bagatelizować okołoporodowych zaburzeń psychicznych i zwrócić się o pomoc, gdy jest to konieczne, by zapewnić sobie i dziecku dobre samopoczucie i zdrowie emocjonalne.

Rodzaje okołoporodowych zaburzeń psychicznych

Okołoporodowe zaburzenia psychiczne to zaburzenia emocjonalne, które mogą pojawić się u kobiet w ciąży lub po porodzie. Najczęściej występujące okołoporodowe zaburzenia psychiczne to:

• Depresja okołoporodowa 
• Lęk okołoporodowy 
• Psychoza okołoporodową 
• Hipomania poporodowa
• Zespół stresu pourazowego okołoporodowego (PTSD)

Depresja okołoporodowa

Depresja okołoporodowa to rodzaj depresji, który może wystąpić u kobiet po porodzie. Może ona mieć różne nasilenie i objawy. Objawy depresji okołoporodowej mogą obejmować:

• obniżenie nastroju i brak radości z życia
• trudności w podejmowaniu decyzji
• brak energii i zainteresowań
• trudności w koncentracji
• brak apetytu lub nadmierne objadanie się
• trudności w zasypianiu lub nadmierne spanie
• poczucie winy lub brak wartości
• myśli samobójcze.
• labilność nastroju

Przyczyny depresji poporodowej mogą być zróżnicowane i mogą obejmować zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne oraz społeczne. Czynniki te mogą łączyć się ze sobą i nasilać objawy depresji okołoporodowej.

Do czynników biologicznych należy niedobór hormonów takich jak progesteron, estrogen i prolaktyna, które mogą wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i nastrój, a także predyspozycje genetyczne - u kobiet, u których w rodzinie występowała depresja, ryzyko rozwoju depresji okołoporodowej jest większe.

Do czynników psychologicznych i społecznych, które mogą przyczyniać się do rozwoju depresji okołoporodowej, należą m.in.:

• trudności w radzeniu sobie z nową rolą matki
• brak wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół
• stres i napięcie związane z opieką nad noworodkiem
• brak snu i nadmierny wysiłek
• problemy w związku z partnerem
• brak akceptacji swojej nowej sylwetki po porodzie
• myśli samobójcze i próby samobójcze w przeszłości.

Depresja okołoporodowa może być poważnym zaburzeniem, które wymaga leczenia. W leczeniu depresji okołoporodowej stosuje się leki przeciwdepresyjne oraz terapię psychologiczną. Ważne jest, aby kobiety, u których podejrzewa się depresję okołoporodową, otrzymały odpowiednią pomoc i wsparcie.

Lęk okołoporodowy

Lęk okołoporodowy to naturalny lęk, jaki może pojawić się u kobiet w ciąży lub po porodzie. Może być on spowodowany obawami związanymi z porodem, opieką nad noworodkiem, zmianami w sytuacji życiowej i rodzinnej oraz odpowiedzialnością za nowe życie.

Lęk okołoporodowy jest powszechnym zjawiskiem i u większości kobiet przechodzi samoistnie po porodzie. Jeśli jednak lęk staje się silny i uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, może być to objaw zaburzenia lękowego i wymagać leczenia. W leczeniu lęku okołoporodowego stosuje się leki anksjolityczne oraz terapię behawioralną i poznawczą. Ważne jest, aby kobiety, u których podejrzewa się lęk okołoporodowy, otrzymały odpowiednią pomoc i wsparcie.

Objawy lęku okołoporodowego mogą obejmować:

• niepokój i brak spokoju
• trudności w zasypianiu
• brak apetytu lub nadmierne objadanie się
• pocenie się
• drżenie rąk
• tachykardię (przyspieszone bicie serca)
• nadmierne pobudzenie lub senność
• brak energii i zainteresowań
• trudności w koncentracji
• poczucie winy lub brak wartości
• myśli samobójcze.

Przyczyny lęku okołoporodowego mogą być różne i mogą obejmować zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne oraz społeczne. Czynniki te mogą łączyć się ze sobą i nasilać objawy lęku okołoporodowego.

Do czynników biologicznych, które mogą przyczyniać się do rozwoju lęku okołoporodowego, należą m.in.

• zaburzenia hormonalne, takie jak niedobór progesteronu, który może wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i nastrój
• predyspozycje genetyczne 

Do czynników psychologicznych i społecznych, które mogą przyczyniać się do rozwoju lęku okołoporodowego, należą m.in.:

• brak wiedzy i doświadczenia w opiece nad noworodkiem
• brak wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół
• lęk przed porodem i jego nieznanymi elementami
• obawy związane z odpowiedzialnością za nowe życie
• trudności w radzeniu sobie ze zmianami w sytuacji życiowej i rodzinnej po porodzie
• brak snu i nadmierny wysiłek
• brak akceptacji swojej nowej roli matki
• problemy w związku z partnerem.

Hipomania poporodowa

Hipomania to stan podobny do manii, ale o mniejszym nasileniu. Mania to zaburzenie nastroju charakteryzujące się nasilonym nastrojem i pobudzeniem oraz zwiększoną aktywnością, które mogą prowadzić do utraty kontroli nad swoim zachowaniem.

Należy różnicować dwa pojęcia - hipomanię poporodową oraz radość z narodzin. Hipomania poporodowa różni się od radości poporodowej przede wszystkim nasileniem emocji. Radość poporodowa to normalny stan emocjonalny, który jest związany z narodzinami dziecka i nową rolą matki, podczas gdy hipomania poporodowa to stan podobny do hipomanii, charakteryzujący się nasilonym nastrojem i pobudzeniem oraz zwiększoną aktywnością, które mogą uniemożliwiać normalne funkcjonowanie.

Objawy hipomanii poporodowej mogą obejmować:

• nasilony nastrój i pobudzenie
• drażliwość, nerwowość
• zwiększoną aktywność
• szybsze mówienie i myślenie
• lepsze samopoczucie i większą euforię niż zwykle
• trudności w zasypianiu
• brak apetytu
• nadmierne podejmowanie nowych aktywności lub projektów
• trudności w koncentracji
• brak potrzeby snu
• impulsywność

Psychoza poporodowa

Psychoza poporodowa (znana także jako zespół psychotyczny poporodowy lub choroba okałoporodowa) to rzadkie zaburzenie psychiczne, które może wystąpić u kobiet w ciąży lub po porodzie. Psychoza poporodowa jest bardzo ciężkim zaburzeniem i wymaga natychmiastowego leczenia szpitalnego, ponieważ objawy psychozy mogą być bezpośrednim zagrożeniem życia dla dziecka oraz matki. 

Częstość występowania psychozy poporodowej jest trudna do oszacowania, ponieważ niektóre kobiety nie szukają pomocy lekarskiej lub nie są odpowiednio diagnozowane. Szacuje się, że psychoza poporodowa występuje u około 0,2% kobiet po porodzie.

Przyczyny psychozy poporodowej mogą być związane z zaburzeniami hormonalnymi i zmianami w układzie nerwowym zachodzącymi podczas ciąży i po porodzie. U niektórych kobiet psychoza poporodowa może być także spowodowana chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, lub występować jako objaw depresji okołoporodowej.

Objawy psychozy poporodowej mogą obejmować:

• halucynacje (widzenie lub słyszenie rzeczy, których nie ma w rzeczywistości)
• omamy 
• zaburzenia nastroju (np. nagłe zmiany nastroju, płaczliwość, brak emocji)
• trudności w koncentracji
• zaburzenia snu
• brak apetytu
• brak odpowiedzi na potrzeby noworodka
• izolowanie się od rodziny i przyjaciół
• myśli samobójcze 
• myśli o dzieciobójstwie

Leczenie psychozy poporodowej obejmuje zarówno leki przeciwpsychotyczne takie jak lit, kwas walproinowy, lamotrygina, karbamazepina oraz terapię psychologiczną. Ważne jest, aby kobiety z objawami psychozy poporodowej otrzymały natychmiastową pomoc lekarską.

Leki przeciwdepresyjne w ciąży

Leki przeciwdepresyjne mogą być stosowane w ciąży, jeśli ich potrzeba jest uzasadniona i korzyści z ich stosowania przewyższają ewentualne ryzyko dla płodu. Ważne jest, aby decyzję o stosowaniu leków przeciwdepresyjnych podjąć po konsultacji z lekarzem lub psychiatrą.

• Istnieją różne leki przeciwdepresyjne, które mogą być stosowane w ciąży, takie jak:
• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) - takie jak fluoksetyna, paroksetyna, sertralina
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA) - takie jak amitryptylina, imipramina, klomipramina
• mirtazapina
• bupropion

Niektóre leki przeciwdepresyjne, takie jak mirtazapina i bupropion, mogą mieć mniej skutków ubocznych dla płodu niż inne leki przeciwdepresyjne. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem lub psychiatrą, aby ustalić najlepsze leczenie dla konkretnego przypadku.

Istnieje ryzyko dla płodu podczas przyjmowania leków w ciąży, chociaż w przypadku wielu leków ryzyko to jest niewielkie. Niektóre leki przeciwdepresyjne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia poronienia lub porodu przedwczesnego, a także mogą mieć działanie teratogenne (czyli powodować wady rozwojowe u płodu). Ryzyko to zależy od rodzaju leku i jego dawki oraz od indywidualnej sytuacji klinicznej.

Leki przeciwpsychotyczne w ciąży

Leki psychotyczne mogą być stosowane w ciąży, jeśli ich potrzeba jest uzasadniona i korzyści z ich stosowania przewyższają ewentualne ryzyko dla płodu. Ważne jest, aby decyzję o stosowaniu leków przeciwpsychotycznych podjąć po konsultacji z lekarzem lub psychiatrą.

Niektóre leki psychotyczne, takie jak leki z grupy neuroleptyków (np. chlorpromazyna, haloperidol), mogą być stosowane w ciąży, ale ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do powikłań u płodu, takich jak wady rozwojowe, poronienie, poród przedwczesny lub niska masa urodzeniowa dziecka. 

Inne leki psychotyczne, takie jak leki z grupy atypowych neuroleptyków (np. klozapina, olanzapina, kwetiapina) mogą wiązać się z pewnym ryzykiem dla płodu. 

Stosowanie Kwasu walproinowego w ciąży jest ograniczone ze względu na ryzyko dla płodu. Kwas walproinowy może być stosowany w ciąży do leczenia padaczki u kobiet, u których inne leki przeciwpadaczkowe są nieskuteczne lub nie są tolerowane. Należy jednak pamiętać, że kwas walproinowy może mieć działanie teratogenne (czyli powodować wady rozwojowe u płodu) i może zwiększać ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem lub neurologiem i stosować się do zaleceń dotyczących dawkowania i sposobu przyjmowania leku.

Lamotrygina oraz karbamazepina także może powodować wady wrodzone u dzieci.

Lit jest lekiem przeciwpadaczkowym, który może być stosowany w okresie karmienia piersią, jeśli jego potrzeba jest uzasadniona.

Należy pamiętać, że lit jest wydzielany do mleka matki i może być przyjmowany przez dziecko podczas karmienia piersią. Może to prowadzić do zaburzeń neurologicznych u dziecka, takich jak senność, zaburzenia koncentracji, zaburzenia chodu i równowagi oraz inne. 

FAQ - często zadawane pytania

Ile może trwać depresja poporodowa?

Czas trwania depresji poporodowej może różnić się w zależności od osoby i jej sytuacji. W niektórych przypadkach może trwać tylko kilka tygodni, podczas gdy w innych może trwać kilka miesięcy lub nawet dłużej.

Jak wspierać żonę podczas depresji poporodowej?

Podczas depresji poporodowej ważne jest, aby mieć na uwadze, że żona potrzebuje wsparcia i zrozumienia. Mów jej, że jest wartościową i kochającą matką i że nie jest samodzielna w swoich uczuciach.Zrób dla niej rzeczy, które pozwolą jej się zrelaksować i odpocząć, takie jak pomoc w opiece nad dzieckiem lub przygotowanie posiłku. Wysłuchaj jej i bądź dla niej obecny, nie oceniając jej i nie sugerując rozwiązań.

Czy na depresję okołoporodowa są leki?

Tak, istnieją leki, które mogą pomóc w leczeniu depresji poporodowej. Leki te zazwyczaj są przepisywane przez lekarza psychiatry lub lekarza rodzinnego, po uwzględnieniu indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta. Najczęściej stosowane leki to antydepresanty, takie jak selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i niektóre leki przeciwlękowe.