Jak rozpoznać problemy psychiczne i jak z nimi postępować?

Co to są zaburzenia psychiczne?

W ostatnich latach zdrowiu psychicznemu poświęca się wiele uwagi. Warto bowiem wiedzieć, że umysł ludzki jest podatny na zachorowania tak samo, jak inne części ciała. Przypuszcza się, że w Polsce z dolegliwościami na tle psychicznym boryka się nawet kilka milionów osób. Czym są i jak wyglądają zaburzenia psychiczne?

Chorobami psychicznymi określa się dolegliwości ludzkiej psychiki, które nierzadko mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian w obrębie mózgu. Często rozwijają się przez lata, nie ujawniając żadnych widocznych symptomów. Z kolei leczenie dolegliwości psychicznych jest długotrwałe i intensywne. W niektórych przypadkach wystarczająca jest psychoterapia, inne wymagają regularnego przyjmowania leków, a jeszcze inne są na tyle silne, że chory może stanowić niebezpieczeństwo dla otoczenia.

Rodzaje zaburzeń psychicznych: co najczęściej dolega ludzkiej psychice?

Nie sposób wymienić wszystkich dolegliwości psychicznych. Jest ich wiele, a leczenie każdej z nich jest kwestią indywidualną, zależną od pacjenta. Wśród najczęstszych zaburzeń psychicznych wymienia się:

• zaburzenia nerwicowe (m.in. nerwica natręctw, nerwica lękowa);
• zaburzenia osobowości (np. paranoidalność, histroniczność);
• zaburzenia nastroju (zaburzenia depresyjne oraz dwubiegunowe);
• psychozy i zaburzenia psychoaktywne (nadużywanie alkoholu czy narkotyków);
• zespoły behawioralne (np. zakupoholizm, bulimia, anoreksja).

Klasyfikacji, jak rozpoznać problemy psychiczne, jest więcej: uwzględniają one również zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe, zaburzenia rozwoju psychicznego. Wiele występujących zaburzeń psychicznych jest grupowana jako ‘nieokreślone’.

Skąd się biorą zaburzenia psychiczne?

Przyczyn występowania chorób psychicznych może być kilka. Do najczęstszych należą:

• uwarunkowania genetyczne – dziedziczenie predyspozycji do zapadnięcia na choroby psychiczne,
• wpływ środowiska – stresujący tryb życia, nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
• traumatyczne przeżycia – wypadek, śmierć bliskiej osoby,
• substancje psychoaktywne – nadużywanie alkoholu, narkotyków,
• zaburzenia równowagi chemicznej w mózgu – zaburzenia hormonów i neuroprzekaźników.

Współcześnie twierdzi się, że większość chorób psychicznych jest spowodowana kilkoma czynnikami współdziałającymi ze sobą. Przykładowo, w dobie szybkiego trybu życia zaniedbuje się prawidłowy rytm i sposób odżywiania się czy aktywność fizyczną, co może skutkować zaburzeniami odżywiania lub zaburzeniami równowagi chemicznej w mózgu.

Jakie są objawy choroby psychicznej?

Zaburzenia psychiczne mogą objawiać się w różnym wieku na różne sposoby. Co istotne, u każdego człowieka dane zaburzenie może przebiegać zupełnie inaczej. Jak wyglądają zaburzenia psychiczne i jakie symptomy powinny szczególnie zwrócić uwagę? Poniżej znajdują się najistotniejsze przesłanki świadczące o możliwych zaburzeniach psychicznych.

Depresja: jak wyglądają zaburzenia psychiczne?

Depresja jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób psychicznych. Do jej objawów należą:

• uczucie smutku i przygnębienia,
• zmiana apetytu,
• poczucie beznadziei,
• utrata chęci rozwijania dotychczasowych pasji i aktywności,
• osłabienie odczuwania przyjemności,
• bezsenność lub nadmierna senność,
• myśli samobójcze.

Depresja pojawia się zarówno u dorosłych, choć coraz częściej u nastolatków. W niewielkim procencie występuje także u dzieci.

Czym objawia się choroba afektywna dwubiegunowa?

Chory naprzemiennie wpada w manię lub depresję. Choroba charakteryzuje się:

• nieustannym podekscytowaniem,
• brakiem potrzeby snu,
• nadmierną aktywnością,
• łatwym irytowaniem się,
• problemami z koncentracją,
• niską samooceną.

Zazwyczaj chorobę afektywną dwubiegunową diagnozuje się u młodych dorosłych, choć może wystąpić w każdym wieku.

Po czym poznać, że ktoś ma problemy psychiczne związane z lękiem i stresem?

Do podstawowych oznak należą:

• ataki paniki,
• fobie,
• stres uniemożliwiający wykonanie prostych czynności,
• zgłaszanie dolegliwości bólowych (fizycznych), które tak naprawdę nie mają miejsca.

Powodem takich objawów są najczęściej bardzo silne bodźce emocjonalne, z którymi chory nie może sobie samodzielnie poradzić.

Jak wyglądają zaburzenia psychiczne osobowościowe?

Wyróżnia się co najmniej kilka zaburzeń osobowości, a wśród nich:

• osobowość histrioniczną, która charakteryzuje się przesadnym skupieniem na wyglądzie, uleganiem emocjom, skłonnością do przesadzania;
• osobowość paranoiczną, która przejawia się dużą podejrzliwością i skłonnością do teorii spiskowych;
• osobowość lękliwą (unikającą), czyli obawy przed krytyką, poczucie bycia gorszym, unikanie kontaktów z innymi;
• osobowość zależną objawiającą się strachem przed samotnością oraz podporządkowaniem swoich potrzeb potrzebom innych osób.

Do niepokojących objawów zaburzeń osobowości należą również zachowania agresywne, trudności z wyrażaniem uczuć, brak bliskich relacji, nadmierna skrupulatność czy stałe poczucie niepokoju.

Czym charakteryzują się zaburzenia odżywiania?

Wyróżnia się tutaj dwie choroby: anoreksję i bulimię.

Objawy anoreksji:

• ograniczenie ilości i częstotliwości spożywania posiłków,
• stosowanie środków przeczyszczających lub moczopędnych,
• zażywanie środków regulujących apetyt,
• intensywne ćwiczenia fizyczne.

Natomiast do objawów bulimii należą:

• stosowanie głodówek,
• napady nadmiernego spożywania pokarmu,
• prowokowanie wymiotów,
• permanentny strach przed przytyciem.

Zarówno osoby cierpiące na anoreksję, jak i zmagające się z bulimią mogą być niezwykle szczupłe. Dążą one do utrzymania bardzo niskiej masy ciała, wyniszczając organizm.

Skutki nieleczenia chorób psychicznych

Wiedząc już, po czym poznać, że ktoś ma problemy psychiczne, warto przyjrzeć się możliwym skutkom niepodjętych działań związanych z wyjściem z choroby.

Przede wszystkim, z zaburzeń psychicznych nie da się wyjść samodzielnie lub jest to bardzo trudne. Niezwykle ważne jest wsparcie bliskich i kontakt z psychologiem bądź psychiatrą. Nieleczone zaburzenia psychiczne z czasem się pogłębiają i prowadzą do rozwoju innych chorób psychicznych. Zagrażają również zdrowiu fizycznemu: chociażby depresja może prowadzić do prób samobójczych.

Niepodjęcie leczenia chorób psychicznych skutkuje spadkiem jakości życia i utrwalaniem zaburzeń. Im szybciej zostanie podjęta terapia lub inna forma leczenia, tym większe szanse na szybszy powrót do zdrowia.

Jak zachowuje się osoba, która ma zaburzenia psychiczne i jak jej pomóc?

Zauważenie wymienionych wyżej objawów u osoby, u której wcześniej one nie występowały, powinno zapalić lampkę ostrzegawczą. Kluczem do stwierdzenia zaburzeń psychicznych jest także czas – przykładowo, za stany depresyjne uznaje się trwanie objawów depresyjnych dłużej niż 2 tygodnie. Wiedząc, po czym poznać, że ktoś ma problemy psychiczne, jak pomóc takiej osobie?

Przede wszystkim należy wykazać się wyrozumiałością, łagodnością oraz zapewnić choremu poczucie bezpieczeństwa. Warto podjąć spokojną rozmowę, wytłumaczyć, jak zachowuje się osoba, która ma zaburzenia psychiczne i wskazać podobieństwo do obserwowanych oznak. Chory może początkowo odrzucać fakt o możliwych zaburzeniach psychicznych. Reakcje mogą być różne: od niechęci kontynuacji rozmowy, przez gniew i złość, aż po zachowania agresywne. Wówczas należy zachować spokój, ale i stanowczość. Do tematu warto powrócić po kilku dniach. Być może warto przedstawić konkretny sposób pomocy, jakim jest konsultacja lekarska.

Wiedząc, jak zachowuje się osoba, która ma zaburzenia psychiczne, należy zapewnić ją o swojej obecności i gotowości do pomocy. Do wizyty u specjalisty warto zachęcać stopniowo, chyba że sytuacja jest bardzo poważna. Nie należy jednak naciskać z podjęciem leczenia, aby nie osiągnąć skutku odwrotnego do zamierzonego.

Jak wspierać chorego podejmującego leczenie psychiczne?

Również tutaj warto otaczać chorego atmosferą empatii, spokoju i bezpieczeństwa. Tym bardziej, że chory może w początkowej fazie leczenia różnie reagować na podawane leki czy inne podejmowane formy terapii. Warto pamiętać o właściwym doborze słów – zrezygnować ze zwrotów typu „Weź się w garść” na rzecz „Jestem tutaj z tobą”.

Należy jednak zachować rozsądek i nie wyręczać z wszystkich obowiązków osoby chore na depresję czy schizofrenię. Nadmierna troska może zaszkodzić w powrocie do zdrowia. Warto pozostawić choremu przestrzeń do własnego działania.

Jak pomóc sobie samemu w powrocie do zdrowia psychicznego?

Osoba, która w swoim zachowaniu, emocjach i czynnościach zauważa niepokojące zmiany, powinna wiedzieć, jak wyglądają zaburzenia psychiczne i że owe zmiany mogą być związane właśnie z dolegliwościami na tle psychicznym. W takiej sytuacji warto porozmawiać o tym z kimś bliskim i zaufanym lub bezpośrednio skontaktować się z psychologiem czy lekarzem pierwszego kontaktu. Nie należy lekceważyć objawów twierdzeniem, że przejdą same. Wprost przeciwnie – mogą się jedynie pogłębiać.

Jak rozpoznać problemy psychiczne: pomoc specjalisty

W trosce o swoje zdrowie psychiczne, nie warto odwlekać wizyty u specjalisty. Konsultacja z psychologiem, psychiatrą, a także lekarzem pierwszego kontaktu pomoże w opracowaniu najskuteczniejszego sposobu powrotu do pełnego zdrowia. Specjalista podpowie, jakie są objawy choroby psychicznej, które można u siebie zauważyć; wskaże również po czym poznać, że ktoś ma problemy psychiczne i jak z taką osobą postępować.

Wykwalifikowanych specjalistów znajdziesz na MindMatch. Skorzystaj z opcji Dopasuj specjalistę, aby poznać terapeutów, którzy skutecznie pomogą Tobie lub Twoim bliskim.

FAQ - często zadawane pytania

Po czym poznać, że ktoś ma problemy psychiczne?

Problemy psychiczne można podejrzewać po zmianach nastroju lub zachowania. Należy jednak mieć pewność, że zazwyczaj bez dokładnej analizy nie da się dokładnie stwierdzić jakie konkretnie zaburzenie odpowiada za objawy. Aby mieć pewność należy udać się do specjalisty, który może problemy psychiczne diagnozować (psycholog kliniczny lub psychiatra).

Jak zaczyna się choroba psychiczna?

Choroby psychiczne na ogół rozpoczynają się w wieku nastoletnim lub wczesnej dorosłości. Zazwyczaj zaczynają się delikatnymi i stopniowo nasilającymi się objawami takimi jak depresja, paranoja czy napady lęku. Następnie na ogół bez odpowiedniej pomocy się pogłębiają.

Co zalicza się do chorób psychicznych?

Choroby psychiczne są jak na razie stosunkowo słabo zdefiniowaną dziedziną, do której należą często słabo sklasyfikowane choroby. Wynika to ze słabego jeszcze rozpoznania tej dziedziny w porównaniu do innych dziedzin medycyny. Na ten moment zalicza się do tej grupy zaburzenia nastroju, zaburzenia osobowości, zaburzenia neurologiczne (nie wszystkie), zaburzenia afektywne, zaburzenia odżywiania (lista nie jest wyczerpująca).