Schizofrenia: Czy wiesz, co się kryje się pod tym pojęciem?

• Schizofrenia prosta (również zwana schizofrenią paranoidalną lub schizofrenią z urojeniami) charakteryzuje się głównie halucynacjami i urojeniami, takimi jak przekonanie, że inni chcą szkodzić lub kontrolować osoby chorującej.

• Schizofrenia katatoniczna charakteryzuje się głównie zaburzeniami ruchu i mowy, takimi jak brak reakcji na bodźce zewnętrzne lub niekontrolowane ruchy ciała.

• Schizofrenia hebefreniczna (również zwana schizofrenią z rozpływem) charakteryzuje się głównie zaburzeniami myślenia, takimi jak brak logicznego ciągu myśli lub trudności z zorganizowaniem myśli.

Należy pamiętać, że każdy przypadek schizofrenii jest inny i objawy mogą się różnić w zależności od osoby.

Schizofrenia, a osobowość schizoidalna i osobowość schizotypowa

Schizofrenia jest często mylona ze schizoidalnym, bądź schizotypowym zaburzeniem osobowości. Rożnią się one jednak występowaniem urojeń i myśleniem magicznym.

Schizofrenia to zaburzenie psychiczne, które objawia się głównie zaburzeniami percepcji, myślenia i zachowania. Osoby cierpiące na schizofrenię mogą mieć trudności z odróżnieniem tego, co jest rzeczywiste, od tego co jest wytworem ich własnej wyobraźni. Objawy schizofrenii dzielą się na objawy negatywne i pozytywne. Objawy negatywne to te, które polegają na braku lub utracie normalnych funkcji lub zachowań, a objawy pozytywne to te, które nie występowały wcześniej i polegają na dodaniu nowych funkcji lub zachowań.

Możliwe objawy schizofrenii to:

• Halucynacje: doświadczenia zmysłowe, które nie są oparte na rzeczywistości. Halucynacje słuchowe (np. słyszenie nieistniejących głosów), wzrokowe (np. widzenie nieistniejących rzeczy) lub dotykowe (np. odczuwanie nieistniejących dotknięć).

• Urojenia: przekonania sprzeczne z rzeczywistością lub nie mają podstaw w rzeczywistości, przekonanie o byciu śledzonym, kontrolowanym lub nękanym przez inne osoby lub siły nadprzyrodzone, przekonanie o własnej sławie, niezwykłych mocach lub związku z ważnymi osobami, przekonanie o posiadaniu niezwykłych przedmiotów lub właściwości rzeczy

• Zaburzenia mowy: mowa bez sensu - osoba mówi, ale jej wypowiedzi nie tworzą spójnej całości i nie mają sensu dla osób słuchających, mowa zaburzona (tzw. afazja) - osoba ma trudności z wymawianiem poszczególnych słów lub z tworzeniem zdań, mowa nieadekwatna - osoba mówi w sposób nieadekwatny do sytuacji 

• Zaburzenia emocji: brak emocji lub nadmierna reakcja emocjonalna,brak reakcji emocjonalnej w stosunku do sytuacji, które normalnie byłyby emocjonujące

• Zaburzenia zachowania: brak motywacji, agresja lub nadpobudliwość, brak zainteresowania otoczeniem lub brak reakcji na zdarzenia zachodzące wokół, zachowania, które są niezrozumiałe dla otoczenia (np. mówienie do siebie)

• Zaburzenia snu: brak rytmu dnia i nocy

• Trudności w codziennym funkcjonowaniu: trudności z wykonywaniem prostych czynności, brak umiejętności planowania i organizacji

• Zaburzenia poznawcze: zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi, trudności z logicznym myśleniem i formułowaniem wniosków

U niektórych osób objawy schizofrenii pojawiają się nagle i nasilają się szybko, u innych objawy rozwijają się stopniowo i mogą być nieco mniej nasilone. W większości przypadków objawy schizofrenii pojawiają się u osób między 15 a 35 rokiem życia.

Ważne jest, aby zwrócić uwagę na objawy schizofrenii i skonsultować się z lekarzem, jeżeli podejrzewasz u siebie lub u bliskiej osoby schizofrenię. Im szybciej rozpocznie się leczenie, tym większe szanse na skuteczne wyleczenie lub znaczne poprawienie jakości życia.

Schizofrenia - przyczyny

Mechanizm powstawania choroby nie jest do końca znana. Wiadomo, że schizofrenia jest złożonym zaburzeniem, które wynika z interakcji czynników genetycznych, biologicznych, psychologicznych i środowiskowych.

U osób z schizofrenią zaobserwowano zmiany strukturalne i funkcjonalne w mózgu, takie jak zmiany w obrębie części mózgu zwanej ciałami migdałowatymi oraz zaburzenia w przepływie informacji pomiędzy różnymi obszarami mózgu.

Niektóre badania sugerują, że u osób z schizofrenią może dochodzić do zaburzeń w produkcji lub działaniu neuroprzekaźników, takich jak dopamina i serotonin. Inne badania wskazują, że schizofrenia może być związana z zaburzeniami w układzie immunologicznym lub zaburzeniami w funkcjonowaniu mitochondriów, które są odpowiedzialne za dostarczanie energii do komórek.

Niektóre czynniki ryzyka dla rozwoju schizofrenii to: genetyka, stres oksydacyjny, zaburzenia hormonalne, infekcje w dzieciństwie, urazy mózgu, narażenie na substancje psychoaktywne, takie jak marihuana, oraz czynniki środowiskowe, takie jak ubóstwo i brak wsparcia społecznego.

Kto choruje częściej?

U osób z bliskim krewnym z schizofrenią ryzyko zachorowania jest wyższe niż u osób bez takiej historii w rodzinie. Szacuje się, że ryzyko zachorowania na schizofrenię jest około 10-12% u osób, których oboje rodzice chorują na to zaburzenie, w porównaniu do około 1% u osób, których rodzice są zdrowi. Ryzyko zachorowania na schizofrenię jest większe u osób młodych, zwłaszcza u mężczyzn pomiędzy 15 a 25 rokiem życia.

Schizofrenia: Kiedy szukać pomocy u specjalisty?

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u bliskiej osoby objawy schizofrenii, ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym większe szanse na skuteczne wyleczenie lub znaczne poprawienie jakości życia. Lekarz pierwszego kontaktu może zlecić wykonanie badań diagnostycznych, takich jak np. badania neuroobrazowe (np. rezonans magnetyczny) lub badanie krwi, a następnie skieruje cię do odpowiedniego specjalisty (np. psychiatry).

Schizofrenia - diagnostyka

Psychiatra stawia diagnozę schizofrenii na podstawie badania pacjenta i zebrania jego objawów oraz informacji od bliskich osób. W celu postawienia diagnozy psychiatra może wykonać następujące czynności:

• Rozmowa z pacjentem i bliskimi - w trakcie rozmowy psychiatra będzie pytał o objawy, historię choroby, tryb życia, relacje z innymi ludźmi itp.

• Badanie fizykalne - psychiatra może zlecić wykonanie podstawowych badań fizykalnych (np. morfologia krwi, elektrolity, glukoza itp.), aby wykluczyć inne przyczyny objawów

• Badania neuroobrazowe - w niektórych przypadkach psychiatra może zlecić wykonanie badań neuroobrazowych (np. rezonans magnetyczny), które mogą pomóc w postawieniu diagnozy

• Testy psychiczne - psychiatra może zlecić wykonanie specjalnych testów psychicznych, które pozwalają na ocenę poziomu inteligencji, pamięci, koncentracji itp.

Psychiatra stawia diagnozę schizofrenii, jeśli pacjent spełnia kryteria diagnostyczne schizofrenii według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) lub Diagnostyczny i Statystyczny Podręcznik Chorób Psychicznych (DSM-5).

Leczenie schizofrenii

Leczenie schizofrenii polega na złagodzeniu objawów choroby i poprawieniu jakości życia pacjenta. Leczenie obejmuje terapię farmakologiczną,  terapię psychologiczną i rehabilitację. W zależności od nasilenia objawów i indywidualnych potrzeb pacjenta leczenie może być prowadzone w warunkach ambulatoryjnych lub hospitalizacyjnych. 

W napadach choroby pacjenci często są leczeni w szpitalu psychiatrycznym. Duże znaczenie dla skuteczności leczenia ma współpraca pacjenta z lekarzem oraz systematyczność i samodyscyplina pacjenta.^[1]

Terapia farmakologiczna 

Terapia farmakologiczna to leczenie schizofrenii za pomocą leków przeciwpsychotycznych. Leki te są najważniejszym elementem leczenia schizofrenii i działają poprzez regulowanie poziomu neuroprzekaźników (np. dopaminy, serotoniny) w mózgu, co pomaga w zmniejszeniu nasilenia objawów schizofrenii (np. urojeń, halucynacji).

Leki przeciwpsychotyczne należy stosować przez długi okres czasu, nawet przez całe życie, ponieważ schizofrenia jest chorobą przewlekłą. Ważne jest, aby pacjent stosował leki zgodnie z zaleceniami lekarza i przepisanymi dawkami, ponieważ nieleczona schizofrenia może prowadzić do poważnych komplikacji i pogorszenia jakości życia.

W leczeniu schizofrenii stosuje się różne leki przeciwpsychotyczne, takie jak np.:

• Klasyczne leki przeciwpsychotyczne (np. chlorpromazyna, haloperydol, trifluoperazyna) - działają one poprzez zahamowanie receptorów dopaminowych w mózgu.

• Nowe leki przeciwpsychotyczne (np. aripiprazol, paliperidon, risperidon) - działają one poprzez modulację receptorów dopaminowych i serotoninowych.

Wybór leku przeciwpsychotycznego i dawkowanie są indywidualne dla każdego pacjenta i uzależnione od nasilenia objawów, skuteczności leku, reakcji pacjenta na lek oraz obecności innych chorób. Ważne jest, aby pacjent regularnie odwiedzał lekarza i informował go o swoim samopoczuciu i reakcji na lek. 

Terapia psychologiczna 

Terapia psychologiczna może być skutecznym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego w schizofrenii. Terapia ta może pomóc pacjentowi w radzeniu sobie z objawami choroby, a także w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych i relacyjnych.

W leczeniu schizofrenii stosuje się różne rodzaje terapii psychologicznych, takie jak:

• Terapia poznawczo-behawioralna - polega ona na zmianie negatywnych myśli i zachowań pacjenta poprzez ich analizę i modyfikację.

• Terapia interpersonalna - skupia się na relacjach pacjenta z innymi ludźmi i pomaga mu w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich związków.

• Terapia rodzinna - obejmuje rodzinę pacjenta i pomaga jej w radzeniu sobie z chorobą oraz w zapewnieniu wsparcia pacjentowi.

• Terapia grupowa - polega na prowadzeniu zajęć grupowych z innymi osobami z schizofrenią lub podobnymi problemami

Psychoterapia od MindMatch

Wykazano, że lepsza relacja z terapeutą i obopólne zrozumienie istotnie poprawia jakość terapii. MindMatch umożliwia znalezienie terapeuty, z których będzie Ci się świetnie rozmawiało. W pierwszej kolejności zaprosimy Cię do rozwiązania testu diagnostycznego, gdzie wyróżnimy prawdopodobne zaburzenia, które Cię męczą. Następnie, spośród wszystkich psychologów wyróżnimy tych, którzy najlepiej sprawdzili się w leczeniu podobnych do Ciebie osób. Na koniec, sam dokonasz wyboru - na podstawie krótkich filmików wrzucanych przez terapeutów, ocenisz z którym terapeutą będzie Ci się najlepiej rozmawiało!

Schizofrenia - rehabilitacja

Rehabilitacja psychiatryczna jest ważnym elementem leczenia schizofrenii, która może pomóc pacjentowi w powrocie do codziennych aktywności i zwiększeniu samodzielności. Rehabilitacja ta obejmuje szereg działań, takich jak:

• Trening umiejętności społecznych - polega on na nauce umiejętności niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie, takich jak np. komunikacja, radzenie sobie z emocjami, relacje z innymi ludźmi itp.

• Praca zawodowa - rehabilitacja może pomóc pacjentowi w znalezieniu odpowiedniego zajęcia zawodowego lub w powrocie do pracy.

• Nauka nowych umiejętności - rehabilitacja może obejmować naukę nowych umiejętności, takich jak np. gotowanie, sprzątanie, obsługa komputera itp.

• Rehabilitacja ruchowa - ćwiczenia ruchowe mogą pomóc pacjentowi w poprawie sprawności fizycznej i samopoczucia.

Schizofrenia - rokowanie 

Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że objawy choroby mogą występować przez całe życie pacjenta. W ogólnym rozrachunku osoby z schizofrenią mogą spodziewać się poprawy swojego stanu zdrowia i jakości życia dzięki odpowiedniemu leczeniu i rehabilitacji. Wielu pacjentów z schizofrenią jest w stanie utrzymać remisję objawów choroby przez długi okres czasu, co pozwala im na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Jednak należy pamiętać, że schizofrenia jest chorobą zmienną i nawroty objawów mogą wystąpić w każdym momencie. Dlatego ważne jest, aby pacjenci z schizofrenią stosowali się do zaleceń lekarza i kontynuowali leczenie przez długi okres czasu, nawet jeśli objawy ustąpią. Wsparcie rodziny i otoczenia oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia przez lekarza również mogą pomóc w utrzymaniu dobrego rokowania.

Rokowanie jest także uzależnione od nasilenia objawów - osoby z ciężkimi i długotrwałymi objawami schizofrenii mogą mieć gorsze rokowanie niż pacjenci z mniej nasilonymi objawami, rodzaju i typu choroby - niektóre typy schizofrenii (np. schizofrenia paranoidalna) mogą mieć lepsze rokowanie niż inne, wiek pacjenta - rokowanie jest lepsze u osób z schizofrenią, u których choroba rozpoczęła się później w życiu, obecność innych chorób psychicznych lub somatycznych.