Jak radzić sobie z traumą krok po kroku?

Czym jest trauma?

Traumatycznym doświadczeniem jest każde wydarzenie w życiu, które powoduje zagrożenie bezpieczeństwa i potencjalnie naraża życie własne lub życie innych osób. Wskutek tego osoba doświadcza niepokoju na poziomie emocjonalnym, psychicznym i fizycznym jeszcze przez długi czas, co zakłóca jej zdolność do normalnego funkcjonowania w życiu codziennym.

Wydarzenie lub bodziec powodujący traumę określany jest stresorem. Do najczęściej wymienianych stresorów traumatycznych zalicza się sytuacja bezpośrednio związane z zagrożeniem lub utratą życia bądź bezpieczeństwa.

Przykładami wydarzeń mogących spowodować traumę są:

• bycie ofiarą lub świadkiem przestępstwa, aktu przemocy lub rozboju
• bycie uczestnikiem albo świadkiem poważnego wypadku komunikacyjnego,
• zdarzenia wykraczające poza normalny zakres ludzkich przeżyć (wojna, atak terrorystyczny, klęski żywiołowe),
• bycie ofiarą przemocy fizycznej lub seksualnej,
• doświadczenia związane z wykonywanym zawodem (np. transport zwłok, widok zmasakrowanych ciał, które muszą podejmować strażacy czy ratownicy medyczni),
• bycie obiektem stalkingu lub ofiarą mobbingu.

Z największym ryzykiem wiążą się traumy wynikające z przemocy interpersonalnej: gwałt, inna napaść seksualna oraz pozostawanie obiektem stalkingu.

W potocznej mowie określenia ‘trauma’ używane jest dość powszechnie, często przy opisywaniu nawet błahych sytuacji. Warto wiedzieć, że trauma jest zaburzeniem psychicznym, którego nie należy lekceważyć, ale poddać leczeniu.

Po czym poznać traumę?

Mówiąc o objawach towarzyszących traumie, wyróżnia się 4 grupy tzw. zespołu stresu pourazowego, czyli skutków traumatycznego wydarzenia.

Pierwszą stanowi powracające wspominanie traumy, np. w snach, permanentne odczuwanie jak gdyby traumatyczne zdarzenie miało wystąpić ponownie (z jęz. angielskiego: flashbacks). W tej grupie znajdują się również reakcje fizjologiczne, jak przyspieszone tętno, pocenie się na bodźce symbolizujące lub przypominające traumatyczne wydarzenie.

Do grupy drugiej zalicza się unikanie miejsc lub osób przywołujących doświadczenie traumatyczne oraz unikanie myślenia na ten temat. Wskazuje się tutaj także odrętwienie, czyli otępienie i poczucie obojętności.

Trzecia grupa to nadmierne pobudzenie: trudności z zasypianiem, budzenie się w środku nocy, napady gniewu, trudności z koncentracją, a także stałe poczucie zagrożenia. O przeżytym zdarzeniu traumatycznym może przypomnieć także gwałtowny bodziec dźwiękowy, jak uderzenie pioruna. Wówczas reakcją na to jest tzw. wzdryganie.

Ostatnią grupę skutków stanowi wpływ na sposób myślenia o sobie i świecie: negatywne myśli, zmiana nastroju, obwinianie siebie lub innych za przeżywaną traumę, poczucie izolacji.

Do innych skutków traumatycznego wydarzenia należą ataki paniki, objawy somatyczne, jak mdłości, bóle brzucha, bóle głowy, kołatanie serca, a także myśli i próby samobójcze. 

W wielu przypadkach zespół stresu pourazowego współwystępuje ze stanami depresyjnymi oraz z nadużywaniem substancji psychoaktywnych (alkoholu czy narkotyków).

Jak długo trwa trauma?

Zespół stresu pourazowego stwierdza się, jeśli objawy trwają przynajmniej miesiąc. Co więcej, przesłanki te muszą wiązać się z konkretnym przeżyciem traumatycznym.

Co zrobić, żeby wyjść z traumy i co, jeśli tak się nie stanie?

Skutki nieprzepracowanej traumy rzutują na jakość życia i zdrowie psychiczne. Utrzymujące się zbyt długo prowadzą do poważnych zaburzeń psychicznych i do rozwoju innych chorób, chociażby depresji.

Nieleczona trauma prowadzi do poważnych zaburzeń snu, a konsekwencją tego może być cukrzyca, otyłość oraz choroby układu immunologicznego wskutek osłabienia funkcji obronnych organizmu.

Jak wspomniano wyżej, przeżywaniu traumy nierzadko towarzyszy nadużywanie alkoholu czy narkotyków. W stanie obniżonego nastroju, negatywnych emocji i stresu człowiek częściej sięga po używki, a stąd krótka droga do uzależnienia.

Zatem co zrobić, żeby wyjść z traumy?

W przepracowaniu traumy i uwolnieniu się z niej niezbędna może okazać się pomoc specjalisty – psychologa lub psychoterapeuty. Zwłaszcza w przypadku osób doświadczających trwałych zmian osobowości psychoterapia pozwala powrócić w pełni do harmonii i równowagi w życiu. Jaka terapia po traumie jest najlepsza? Terapię dobiera się indywidualnie, ponieważ każdy doświadcza traumatycznych przeżyć w inny sposób i boryka się z innymi ich skutkami.

Jak radzić sobie z traumą krok po kroku z pomocą psychoterapeuty?

Terapia wychodzenia z traumy odbywa się w kilku etapach:

1. Uświadomienie sobie traumatycznych wpływów, czyli zrozumienie, jak dane wydarzenia wpłynęły na życie, jakie zmiany wywołały i wywołują w codzienności. Dzięki poznaniu tych procesów, można zidentyfikować źródła zmian, aby ustalić metodę uwalniania się z nich.
2. Przetworzanie emocji. Jednym ze skutków traumatycznych doświadczeń jest zamknięcie się w sobie i tłumienie emocji. Niezbędne jest uwolnienie owych napięć emocjonalnych – zrozumienie ich obecności, wyrażenie ich i przetworzenie w zdrowy, bezpieczny sposób wskazany przez psychoterapeutę.
3. Budowanie poprawnej tożsamości, a więc praca, by odrzucić permanentne poczucie winy, a postawić za cel realizację własnych potrzeb i identyfikację wartości życiowych. Ten etap jest niezbędny, aby podnieść własną samoocenę oraz poczucie własnej wartości.
4. Tworzenie zdrowych relacji interpersonalnych. Borykający się z traumą wskutek zamknięcia się w sobie mają trudność z wchodzeniem w relacje z innymi. A to właśnie rodzina, przyjaciele, znajomi mogą stanowić wsparcie potrzebne w wychodzeniu z traumy. Psychoterapeuta w czasie sesji wskazuje, co zrobić, żeby wyjść z traumy do ludzi, wzbudzić w sobie poczucie empatii i – być może na nowo – zbudować więzi międzyludzkie.
5. Panowanie nad stresorem. Psychoterapeuci pomagają pacjentom w opanowaniu umiejętności radzenia sobie ze stresem i trudnościami wynikającymi z traumatycznych przeżyć, gdyż nierzadko utrudniają one codzienne funkcjonowanie. Specjalista starannie i indywidualnie dobiera, jaka terapia po traumie będzie najlepsza. Często polega na rozwijaniu technik relaksacyjnych, uspokajających oddech, metod radzenia sobie ze stresem.
6. Regularność spotkań. W psychoterapii niezwykle ważna jest systematyczność i dyscyplina, aby stopniowo osiągać założone efekty. Między innymi, od tego zależy, jak długo trwa trauma poddana leczeniu. Terapia zazwyczaj trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy, roku, a w najcięższych przypadkach nawet dłużej.

Czy można się wyleczyć z traumy z dzieciństwa?

Traumatyczne wydarzenie w życiu dziecka skutkuje zmianami w budowie i funkcjonowaniu jego mózgu, a to z kolei może prowadzić do zaburzeń osobowości, zachowań oraz uzależnień w życiu dorosłym. Nieprzepracowana trauma z wczesnych lat życia skutkuje zespołem stresu pourazowego w wieku nastoletnim i późniejszym, ale nie tylko. Konsekwencjami są także niekontrolowane reakcje na stresujące wydarzenia, nawet przy wykonywaniu codziennych obowiązków, niskie poczucie własnej wartości oraz bezpieczeństwa. Wskutek tego przy każdej, nawet jedynie potencjalnie groźnej sytuacji zagrażającej zdrowiu bądź życiu borykający się z traumą wycofują się z działania w obawie o swoje bezpieczeństwo.

Osoby, które w dorosłym życiu wykazują uzależnienia od substancji psychoaktywnych bardzo często są ofiarami nieprzepracowanej traumy z dzieciństwa. Do innych konsekwencji należy obawa przed posiadaniem dzieci – doświadczają jej szczególnie osoby, które w młodym wieku straciły rodzica lub innego członka rodziny.

Czy można się wyleczyć z traumy z dzieciństwa? Można, a wręcz powinno się to zrobić. Choć przyznanie się do własnych lęków w dorosłym życiu może być krępujące lub wywołujące strach, to warto się z tym zmierzyć, aby je pokonać i wyprowadzić wiele czynników stresowych z codziennego życia. Najlepiej zgłosić się do psychoterapeuty, który podpowie, jak radzić sobie z traumą z dzieciństwa dobierając najskuteczniejszą metodę pracy. Ile trwa leczenie po traumie? Jak w innych przypadkach, zależy to od indywidualnej sytuacji. Średnio zajmuje ok. kilku miesięcy.

Jaki terapeuta i jaka terapia po traumie?

W wyjściu z traumy pomoże psychoterapeuta, którego można znaleźć na platformie MindMatch. Warto zadbać o swoje zdrowie psychiczne, by przywrócić sobie spokój, równowagę i cieszyć się pełnią życia.

FAQ - często zadawane pytania

Co zrobić, żeby wyjść z traumy?

Najskuteczniejszą metodą wychodzenia z traumy jest psychoterapia. W psychoterapii powoli skupia się na przepracowywaniu stresu i innych emocji wynikających z wydarzenia, które stało się w przeszłości. Dzięki temu można stopniowo pozbywać się negatywnych emocji i spokojnie podchodzić do wspomnień.

Jak zachowuje się osoba z traumą?

Osoba z traumą często przejawia objawy podobne do depresji (zresztą na ogół po prostu jest to depresja), a poza tym usilnie unika czegokolwiek przypominającego jej o traumie - włącznie z rozmową, filmami i książkami poruszającymi podobne tematy i osobami.